پارامتر های بلندگو-حساسیت (sensitivity) چیست؟
افشین ۱۳۸۹/۱۱/۲۸
استفاده از بلندگوها (از هرنوع ) بدون شناخت ومطالعه پارامترها وریز پارامترها در واقع انتخابی از روی ظاهر وبصری خواهد بود وهمانند انتخاب هندوانه است فقط از روی رنگ شناخت وآگاهی از پارامترها مثل همراه داشتن نقشه در مسافرت است که شما قادر به انتخاب بهترین مسیر را خواهید بود
بلندگو بعنوان یک ماشین (از نگاه علم فیزیک )،وهمچنین به عنوان یک دستگاه الکترو مکانیکی همانند سایر دستگاهها دارای یک سری فاکتورها والمانهایی است که نشان دهنده قابلیتها ومشخصات آن بلندگو می باشد می باشد ، این فاکتورها والمانها که بطور عام به آنها پارامترنیز گفته می شود ،در واقع بیانگر توانایی ها و خصوصیات یک بلندگو می باشد ، که در حقیقت از آن می توان به عنوان شناسنامه بلندگو یاد کرد(منظور از بلندگو در این مقاله شامل تمام مدلها مثل تیوترها ،ساب، وغیره… می باشد )
حتماتابحال با برگه یا دفترچه ای که در داخل جعبه بلندگو قرار دارد برخورد کرده اید ، اگر یک بار دیگر به آنها نگاهی بیاندازید احتمالا با اعداد و حروف اختصاری خاصی روبرو خواهید شد ، این اعداد وحروف همان مشخصات وپارامترهایی است که در بالا ذکر شد، این پارامترها که همانند اثر انگشت می باشند برای هر بلندگو منحصر به فرد می باشد،ناگفته نماند که مقوله پارامترها برای تمام بلندگودر هر زمینه ای مطرح است ومخصوص کار آدیو نیست
ولی این پارامترها برای چیست ؟وچگونه می توان از آنها استفاده کرد؟
این پارامترها در واقع هر یک معرف و گویای یکی از خصوصیات بلندگو می باشد، بطوریکه مارا از نوع ونحوه استفاده وهمچنین ساختار بلندگو ها آگاه می کند.
پس آشنایی با این پارامترها مارادر رسیدن به صدای مطلوب مورد نظرمان بسیار کمک می کند، وچه بسا در خیلی از مواقع جلوی هزینه های اضافی را هم می گیرد
شاید تابحال دقت کرده باشید که صدای بلندگوهای فابریک ماشینها (مخصوصا اتومبیلهای جدید)خیلی خوب به نظر می رسد درحالیکه وقتی بلندگو را باز می کنید متوجه می شوید که خیلی بلندگوهای عجیب و غریبی هم نبوده اند، ویا شاهد بوده اید که سابهایی که درون باکس فابریک هستند صدای بسیار جالبی دارند در حالیکه سابهای خیلی قوی هم نمی باشند.ولی دلیل آنها چیست ؟ چرا با اینکه سیستمهای فابریک با اینکه لوازم خیلی جالب توجهی هم ندارند ولی صدای قابل قبولی دارند؟
پاسخ تمام این قبیل سولات شناخت کافی پارامترها ورعایت قوانین حاکم بر آنها می باشد
پارامترها اصولا ۲ گروه می باشند
۱- پارامترهای اصلی: این گروه از مشخصات برای انواع بلندگوها مثل تیوترها ، فول رنجها،…..تعریف می شوند. این سری که معمولا با نام کامل نوشته می شود مثل امپدانس ، پاسخ فرکانسی وغیره… به عنوان مشخصه های اصلی شناخته می شود وتعداد زیادی هم ندارند
۲- ریز پارامترها : این گروه از مشخصات برای بلندگوهای خاصی که بیشتر فرکانسهای پایین را پخش می کننند مثل سابها یا مید باسها مطرح می شود. این گروه که با حروف اختصاری معرفی می شود در واقع جزء پارامترهای فرعی هستند وتعداد آنها هم بیشتراز پارامترهای اصلی است
همانطور که در بالا هم گفته شد شناخت این پارامترها موجب استفاده بهینه وداشتن حداکثر راندمان از بلندگو ها خواهد بود .
ما برای آشنایی بیشتر با این پارامترها در این سلسله مقالات سعی می کنیم پارامترها وریز پارامترها ی مهم را بطور ساده معرفی کنیم
sensitivity (حساسیت) :یکی از ملاکهای انتخاب بلندگو (از هر نوع) وات خروجی آن می باشد ،این مساله چنان رایج شده که اگر از یک فروشنده بخواهید که به شما یک بلندگو معرفی کند، اولین سوال این خواهد بود که چند وات باشد ؟ ویا اگر به اختیار او باشد قوی ترین بلندگو رابه شما پیشنهاد خواهد کرد .
البته قبول دارم که مقدار توان خروجی یک بلندگو یکی از پارامترهای اصلی بلندگو محسوب می شود ، (ولی باید قبول کرد که به تنهایی ملاک خوبی برای انتخاب نیست )اما متاسفانه کسی به این موضوع دقت نمی کند که این بلندگو در مقابل این وات چه مقدار صدا ویا چه حجمی از صدا را به ما ارائه می دهد ؟ والبته سوال صحیح این است ،که ما چه مقدار صدا در داخل کابین اتومبیلمان نیاز داریم ؟ وآیا این بلندگو با این توان جواب گوی نیاز ما خواهد بود ؟ ویا اینکه خیلی بیشتر از نیاز ما خروجی خواهد داشت؟(که اکثرا همینطور است ) وما پول بابت بلندگویی پرداخته ایم که بیش از حد نیازمان بوده است ، یعنی ما در خیلی از مواقع بلندگویی می خریم که از یک سوم قابلیت آن استفاده می کنیم
یکی از پارامترهای اصلی یک بلندگو (یا بهتر است بگویم درایورها ) مقدارحساسیت آن بلندگو است ،حساسیت که من آنرا آستانه تحریک پذیری بلندگو می نامم در واقع پارامتری است که به ما می گوید در قبال ورود مقدار مشخص از توان (وات) به بلندگو چه مقدار حجم صدا خواهیم داشت
برای بدست آوردن مقدار حساسیت یک درایور آن را در اتاقهای آکوستیک (اتاق اکوستیک اتاقی است که هیچ گونه انعکاس صوتی ویا فید بک صوتی در آن وجودندارد)نصب می کنند ودر فاصله یک متری آن یک میکروفن قرار می دهند وبا یک وات ورودی مقدار صدای احساس شده توسط میکروفن را اندازه گیری میکنند ، از آنجاییکه مقدار صدای تولید شده را با دسیبل اندازه گیری می کنند (یک دسیبل کوچکترین تغییر در حجم صدا می باشد که برای گوش انسان قابل تشخیص باشد)واحد این پارامتر هم db می باشد
اما سوال اصلی دانستن مقدار حساسیت یک بلندگو چگونه می تواند برای ما مفید واقع شود؟
داشتن حساسیت بالا نشانه راحتر درایو شدن یک بلندگو می باشد. اجازه بدهید با مثال توضیح بدهم ، اگر شما ۲ گزینه بلندگو داشته باشید هردو ۷۰ وات باشند وآمپلی شما ۵۰ وات خروجی داشته باشد بلندگویی که دارای حساسیت بالاتری است برای آمپ شما مناسبتر است وبا آمپ شما راحتر درایو می شود ودر نهایت صدای بهتری خواهید داشت
ویا مثال دیگر اگر بفرض شما ۶۹۷۵v2 را با ۹۳ db حساسیت دارید ومی خواهید برای آن آمپلی انتخاب کنید ، باتوجه به اینکه صدای حدود ۱۱۰ db صدای تقریبا بلندی در داخل اتومبیل محسوب می شود (البته در شرایط نرمال وبرای کسانیکه صدای متعادل می خواهند)، پس ما معیار را حدود ۱۱۰ db قرار می دهیم .
وبا توجه با اینکه با با ۲ برابر شدن توان بلندگو حجم صدا ۳ db بیشتر می شود با یک حساب سر انگشتی می توان به این نتیج رسید که
۱w 93db
۲w 96db
۴w 99db
۸w 102db
۱۶w 105db
۳۲w 108db
۶۴w 111db
پس شما برای داشتن ۱۱۰ db صدا قدرتی معادل ۶۴ وات لازم دارید و بخاطر همین است که مهندسان شرکت پایونیر برای ۶۹۷۵v2 آمپ gm-3400t را توصیه می کنند
مقدار حساسیت در بلندگوهای مختلف متفاوت است، ولی بطور کل می توان گفت که تیوترها معمولا بالاترین میزان حساسیت را در میان انواع بلندگو را دارا هستند، بطوریکه اکثر تیوترها را می توان مستقیما با پخشها درایو کرد و سابها کمترین مقدارحساسیت رابین انواع بلندگوها دارند وبلندگوهای فول رنج در جایگاه میانه اند. ولی این تقسیم بندی بصورت مطلق نیست واستثنا هم وجود دارد
یکی از سوالاتی که از من در مورد حساسیت بلندگوها پرسیده می شود این است که چرا شرکتها محصولاتی با حساسیت بالا تولید نمی کنند ؟ این سوال پاسخ های متعددی دارد ولی عمده ترین دلیل آن این است که مقدار حساسیت بالا اگر به همراه ساختارهای کنترلی (چه مکانیکی وچه الکتریکی ) مناسبی نباشد باعث دیستروشن وبهمریختگی شدید صوتی شده ودر نهایت باعث از بین رفتن بلندگو می شود، مثلا در سابها به خاطر قدرت بالای این نوع بلندگو وحتی با داشتن ساختارهای قوی کنترلی باز از حساسیت پایینی برخوردار است ،ولی وقتی این ساختارهای کنترلی را تقویت می کنیم مثلا طراحی وقرار دادن در باکسها ی گوناگون ما حتی می توانیم تا ۱۵ db صدای ایجاد شده را افزایش دهیم
حال می توان توضیح داد که چرا وچطور باکسهای اکتیو شرکتی دارای حساسیت بالایی می باشند که در بعضی محصولات تا ۱۱۲ db هم می رسد ، در واقع در این باکسها با کمک گرفتن از عوامل فیزیکی سعی کمی کنند ریز پارامترهای ساب را مثل QMS را بهبود ببخشند تا بتوانند دیستروشن حاصل از حساسیت بالا را کنترل نمایند ودر نهایت با افزایش مقدار حساسیت براحتی می توان ساب را یک آمپلی ضیف تر از حد مورد نیاز درایو کرد ،وردر واقع با استفاده از پارامتر حساسیت وتقویت آن می توان از یک آمپلی کوچک توان بیشتری گرفت
صحبت از ریز پارامترها شد بد نیست به اینهم اشاره ای داشته باشم که پارامتر حساسیت تاثیر پذیر از بسیاری ریز پارامترها می باشد که در مباحث مربوطه به آنها بیشتر توضیح داده خواهد شد ، ولی بطور کل پارامتر حساسیت رابطه معکوس با ریز پارامتر CMS دارد وبا ریز پارامتر QMS رابطه مستقیم دارد که توضیحات کاملتر باشد برای بعد
و سخن آخر اینکه پارامتر حساسیت یک بلندگو به هیچ وجه نشان دهنده کیفیت ویا عدم کیفیت نیست ، بلکه به گونه درایوشدن بلندگو مربوط می شود.