مدیریت صوت

باند و بلندگو:

نحوه اتصال باندها در مسیرهای طولانی

سه باند را در نظر بگیرید که اولی به دستگاه وصل شده، دومی با سیم به باند اوّل وصل شده و سومی با سیمی دیگر به باند دوم وصل شده. اینجا مشکلی که وجود دارد این است که سیم باند دوم کمی مقاومت ایجاد می کند و خود باند دوم نیز مقداری از سیگنال را می خورد و لذا سیگنالی که به باند سوم می رسد کمتر از دو باند قبلی است.

اگیر مسیر باندهای شما طولانی است، برای اینکه سیگنال درطول مسیر برابر باشد و صدا کم و زیاد نشود نیاز دارید که مقاومت سیم را به طور مساوی بین باندها تقسیم کنید. لذا در مثال فوق لازم است با یک سیم کلفت تر صدا را تا باند دوم بیاورید و از آنجا برای باند قبلی و بعدی انشعاب بگیرید.

باند زیاد:

بعضی فکر می کنند داستان باندها و بلندگوها داستان «هرکه بامش بیش برفش بیش» می باشد! در حالی که زیاد بودن باندها هم آفتی دارد و آن اینکه باعث فیدبک بالا و ایجاد همهمه در فضا می شود. در زمانی که صدای باند نزدیک را می شنوید با کمی تأخیر صدای ده باندی که فاصله ی دورتری به شما دارد به گوشتان می رسد، و این یعنی صدایی خیلی آزار دهنده! بعلاوه وقتی باندها بر فضا قالب باشند حجم صدای بم در فضا می پیچد و ایجاد همهمه می کند.

مخصوصاً این مشکل در فضاهایی که ارتفاع سقف بالا است خودنمایی می کند. لذا در این فضاها استفاده از باندهای ۲way اصلاً پیشنهاد نمی شود.

و مخصوصاً اگر باندها به هم نزدیک باشند و با شنونده فاصله داشته باشند افتضاحی به بار می آید! مثل آنچه در دانشگاه تهران مشاهده می کنید (گویی اکو پیچشی داده اند!)

صدای دور و نزدیک:

با زیاد کردن باندها فکر نکنید که صدا در تمام محیط زیاد می شود! نکته ای قابل توجه است و آن اینکه گوش شما فقط صداهای نزدیک را پردازش می کند. لذا باندهای دور برای گوش شما فقط ایجاد همهمه می کنند. ممکن است اگر باند نزدیک را قطع کنید صدایی که از دور دست به گوش شما می رسد مهیب تر هم باشد، اما با اضافه شدن صدای نزدیک صداهای همزمانی که از دور دست می آید حذف می شوند.

نتیجه ی این قانون این است که اگر در قطعه ای از فضا بخواهید صدا را کمتر کنید، نمی توانید بلندگو را در آن نقطه قطع کنید! بلکه کار عاقلانه تر این است که یک بلندگو با صدای کمتر در نزدیکیِ آنجا قرار دهید.

بلندی صدای باندها را روی چه مقداری تنظیم کنیم؟

این بستگی به دسیبل باند شما دارد. اگر پرتاب باند زیاد است (مثل بلندگوهای rcf) می توانید صدا را زیاد تر کنید و فاصله ی بلندگوها را از هم بیشتر کنید. اما اگر پرتاب باند کم است، صدای آن را کم کنید و تعداد بلندگوها را در مجموعه ی فضا بیشتر کنید. حتماً این بلندگوها در وسط جمعیت و نزدیک گوش شنونده باشد.

آخرین نکته:

اگر بتوانید جهت باندها را طوری تنظیم کنید که صدا روی سر شنونده بیاید و در فضا پخش نشود کمترین فیدبک را خواهید داشت. شاید لازم باشد کمی باند را بالا جاسازی کنید و سر آن را به سمت پایین متمایل کنید. حتّی برخی از باندها سقفی هستند و دقیقاً عمود می شوند. یکی از دوستان مدل سقفی ev را در مسجد امام حسن عسکری دیده بود. من خودم دقّت نکرده ام..

باند خوب یا دستگاه خوب؟!

باند خوببه نظر شما باند خوب حرف اوّل را می زند یا دستگاه خوب؟!

روشن است که دستگاه و باند و دیگر وسایل جانبی باید با هم تناسب داشته باشند و هر کدام ضعیف باشد مشکل زا خواهد بود. اما می خواهیم ببینیم هر کدام از جوانب یک صدا چند درصد از سهم صدای ایده آل را به خود اختصاص داده اند؟ کسی که فقط پول باند خوب یا فقط پول دستگاه خوب را دارد، پول خود را در چه جایی خرج کند؟

نظر نهایی ما این است که دستگاه خوب حرف اوّل و آخر را می زند. لکن مسأله را به صورت تشریحی توضیح می دهیم.

شما اگر یک دستگاه خوب مثل دایناکورد داشته باشید، با هر باندی خواهید توانست صدای ایده آل خود را به دست بیاورید. می توانید باند چنگ وصل کنید یا باند جاسکو یا باند b&c یا باند ev یا …. این دستگاه یک صدای عمومی دارد و با هر باندی نسبتاً تناسب دارد. حتّی من دیده ام که به دستگاه دایناکورد باند ستونی وصل کرده اند و بهترین صدا را از آن گرفته اند!

تنها چیزی که باید مواظب باشید این است که به باند خودتان صدای بیش از حد وارد نکنید. مثلاً صدای دایناکورد برای باند چنگ زیاد است و اگر باند شما تنها باشد، به زودی خواهد سوخت!

دستگاه های چنگ را نیز می توان با باندهای مختلف امتحان کرد، البته بهترین صدا را با همان باند خودش خواهد داشت.

گرچه کیفیت باندها با هم خیلی متفاوت است، لکن با همه تفاوتشان در یک محدوده استاندارد هستند و این دستگاه است که می تواند صدایی متفاوت از هر باندی بیرون بکشد. در محدوده صدای مید بسیاری از باندها به هم مشابه هستند، تنها زیر و بم آنها با هم متفاوت است که با دستگاه می توان آن را تغییر داد و تنظیم کرد.

اگر شما یک باند ev یا montarbo هم داشته باشید، با یک دستگاه جاسکو، صدای جاسکو را خواهد داد، نه صدای مونتاربو! کیفیت در باندها نسبی است و متناسب با دستگاه مخصوص خود طراحی شده اند، بنا بر این ممکن است برای دستگاه شما صدای باند چنگ حتّی دلنشین تر از ev باشد! بله تعجّب نکنید…

شما یک باند ستونی به من بدهید، من با همان باند صدای مجلس شما را تأمین می کنم (مرا در استفاده از باندهای متعدّد مخیّر بگذارید).

من یک باند montarbo به شما می دهم، شما با دستگاه ایرانی چه صدایی از آن می توانید تحویل بگیرید؟!

بنا بر این به نظر می رسد، هفتاد درصد ابتدائی کیفیت در اختیار دستگاه است، اما قبول دارم که ۳۰ درصد آخر از آن باند است، باند خوب در اوج صدا شما را تنها نمی گذارد، باند خوب در شرایط نامطلوب صدایی مطلوب ارائه می دهد.

تکرار می کنم: باند خوب ضرورتاً کیفیت بهتری ندارد! بلکه رنج فرکانسی هر باند باید به نسبت به دستگاه شما سنجیده شود، ممکن است باند montarbo با دستگاه چنگ صدای تیزی داشته باشد، یا باند ev با میکسر بهرینگر صدای گرفته ای داشته باشد.

یک باند (روکس تون) که هیکل آن از من بزرگتر بود، در کنار باند چنگ صدایی بسیار گرفته داشت. پس فکر نکنید باند خوب ضرورتاً صدای باز و شفاف تری دارد!

از طرفی دقّت کنید که منظور من از دستگاه خوب دستگاهی است که رنج فرکانسی مناسب داشته باشد، نه اینکه قدرت زیادی داشته باشد یا امکانات زیادی ارائه دهد …

ممکن است بهترین میکسر در زیر دستان شما بی مصرف ترین دستگاه باشد! چون دستگاه های گران هم اکثراً صدایی فِلت و عادی دارند و یک تنظیم کننده حرفه ای نیاز است تا از آن صدایی دلنشین و واضح بگیرد، در حالی که صدای دستگاههایی مثل چنگ و دایناکورد و برخی دیگر از انواع میکسر ها، آماده است و نیاز به تنظیمات حرفه ای ندارد. خوب است بدانید میکسر دایناکورد هزار تری هم که امکانات بیشتری از مدلهای قبلی دارد، صدای آن فِلت است و برای رسیدن به کیفیت ایده آل در آن با مشکل مواجه هستید.

من به برخی از دستگاههای معمولی خودم باندهای خیلی عالی وصل کرده ام و بهترین صداها را دریافت کرده ام، چون حتّی دستگاههای معمولی من رنج فرکانسی نسبتاً خوبی دارند.

شبستان حرم حضرت معصومه، ابتدا از باندهای ستونی استفاده کرد، چون صدای آن را نپسندید، باندهای چنگ را جایگذین کرد، باز صدایی تیز و نا مفهوم داشت و به وسط شبستان صدا نمی رسید. اکنون برج باندها را جایگذین کرده است و صدا خیلی بهتر شده است، در ابتدای اجرای این طرح فرکانس مید این باندها خیلی مناسب بود، اما ظاهراً دوباره دستگاه را عوض کردند یا تنظیم آن را به هم زدند و صدا به همان کیفیت بی مزه بازگشت، شد همان آش و همان کاسه.

الآن حاضرم همان باندهای ستونی را تحویل بگیرم و صدای دلپسند را با همانها تنظیم بکنم!!!

میکروفن های بی سیم

میکروفون بی سیم

از رایج ترین میکروفون های بی سیم در بازارهای ما میکروفون سکاکو (sekaku) و jts است.

خوب است بدانید میکروفون سکاکو سه مدل (سه درجه) دارد که تنها مدل درجه سه آن در بازار ما موجود است! (البته همان هم از بسیاری از میکروفون های دیگر بهتر است…)

البته درجه دو آن قبلاً موجود بود، درجه یک آن هم اگر به فروشندگان سفارش بدهید شاید گیر بیارند.سکاکو درجه یک

مشخصات مدل درجه یک: http://sinco.lk/WR-802DV.htm

میکروفونهای دیگری مثل jts نیز وجود دارند که از جهاتی بهتر هستند، کیفیت آنها دلپسند است اما به هیچ وجه صدایی فِلت و طبیعی ندارند، قابل ارتقا هستند و می توان دسته هایی متعددی را با یک مادر مچ کرد. از جهات دیگر این میکروفون ها را نسنجیده ام، اما این میکروفون تنوّع بیشتری دارد. مصرف باتری خیلی پایینی دارند و با باتری قلمی کار می کنند!

یک نکته:

توجّه داشته باشید که میکروفون بی سیم از آنجایی که فیبر سر خود دارد، بسیاری از معیارهای مربوط به دستگاه را برای خود می دزدد! یعنی هر قدر هم که دستگاه شما دستگاه خوبی باشد، اما با استفاده از میکروفون بی سیم، بسیاری از معیارها از دست آن در می رود و به عهده خود میکروفون بی سیم می افتد. از جمله گیرایی میکروفون و مقدار سوت گیر بودن آن و سقف دیستور شدن آن، و حجم بلندی صدای آن، این موارد تنها به خود میکروفون و مدار آن بسته اند و دستگاه در آنها اثری ندارد. حتّی زیر و بم میکروفون و رنج فرکانسی آن جدا از الگویی است که زیر و بم دستگاه ارائه می دهد.

بسیاری از عزیزان در کنار دستگاه های بسیار عالی چنگ از میکروفون سکاکو درجه سه استفاده می کنند و احساس می کنند صدای این میکروفون از صدای دستگاه چنگ پر تر و لطیف تر است. غافل از این که این میکروفون ها نسبت به صداهای نزدیک حساسیّت بیشتری دارند و ایجاد دیستورت می کنند و به علاوه این میکروفون ها سوت گیر ترند. حتّی به نظر من کیفیت صدای این میکروفون بی سیم بدتر از صدای طبیعی و واضح چنگ است! زیرا صدای آن در طولانی مدّت خسته کننده است.

معیارهای حسن و ضعف در بی سیم:

۱٫ اوّلین و آخرین معیار در میکروفون های بی سیم قیمت است! اگر میکروفون بی سیمی می خواهید که از آن راضی باشید باید به پای آن پول بریزید. میکروفون بی سیم پایین تر از ۲۰۰ هزار تومان یعنی بی خود و به درد نخور!

هرچقدر پول بدهید آش خواهید خورد.

۲٫ آنتن دهی: به طور کلی برخی از میکروفون های بی سیم در پهنای باند vhf کار می کنند و برخی با uhf. میکروفونهای uhf برد بهتری دارند و در شلوغی امواج رادیویی ثبات فرکانسی بهتری دارند و کارایی خود را بهتر حفظ می کنند. سکاکو درجه یک با uhf کار می کند.

میکروفون های سری vhf یا uhf نیز در آنتن دهی با هم مساوی نیستند. توجّه کنید که آنتن دهی یک میکروفون با باتری قوی تر بهتر است، پس به معیار مصرف باتری توجه داشته باشید.

آنتن دهی در فضای باز و فضای پر مانع و فضایی که افراد زیاد با انواع موبالیها حضور دارند، کاهش می یابد، توجّه داشته باشید.

اگر یک میکروفون تا فاصله ۲۰ متری به خوبی آنتن دهی بکند و قطع و وصل نشود و این آنتن دهی را به مدّت یک ساعت ادامه بدهد میکروفون خوبی است. سکاکو درجه یک از این هم بهتر است.

سکاکو درجه یک به جای یک گیرنده، دو گیرنده دارد که اگر یکی قطع شد، گیرایی را به عهده کانال بعدی می اندازند.

برخی از میکروفونها هم دو کانال صد در صد مجزا دارند. یعنی دو میکروفون دستی دارند با یک گیرنده دو کاناله که آن دو را با هم میکس می کند. میکروفون jts قابلیت افزایش میکروفون های دستی را تا ۱۶ کانال هم دارد!

۳٫ مصرف باتری: میکروفونهای بی سیم با باتری ۹ ولت کار می کنند. اما مصرف آنها مختلف است، سکاکو درجه سه تحمّل دو ساعت کار با یک باتری را دارد و بعد از آن افت پیدا می کند، اما سکاکو درجه یک چند برابر مصرف کمتری دارد و دیرتر باتری را خالی می کند.

گاهی در مساجد مشاهده می شود که اینقدر از باتری یک میکروفون استفاده می کنند که دیگر هیچ چیز ته آن نماند! اینطور رضایت شما از کار این میکروفون بی سیم کاهش می یابد…

می توانید برای باتری بی سیم از باتری های ۹ ولت شارژی استفاده کنید که آمپر بالاتری هم دارند و در برد آنتن دهی مؤثر هستند.

۴٫ دیستور صدا: معمولاً میکروفون های بی سیم با نزدیک شدن صدا و فریاد زدن در میکروفون صدا را به شدّت خراب می کنند، سکاکو درجه یک خرابی کمتری دارد، اما در استفاده از دیگر میکروفون ها توجّه کنید که حق ندارید دهانتنان را به میکروفون بچسبانید.

ورودی دستگاه چنگ تحمّل صدای قوی را دارد، اما جاسکو (مثلاً مدل ۱۵۰۰) مثل میکروفون های بی سیم است و دیستور می کند.

۵٫ بلندی حجم صدا: متأسفانه صدایی که یک میکروفون بی سیم ارائه می دهد دو برابر میکروفون های عادی است! چرا متأسفانه؟! چون مردم فکر می کنند صدای بلند حسن است و بیخود و بی جهت میکروفون با سیم را رها کرده و به سراغ میکروفون بی سیم می روند!

عزیزان! تفاوت میکروفون با سیم و بی سیم تنها در یک درجه بیشتر چرخاندن ولوم دستگاه است! شاید استقبال کم از سکاکو درجه ۱ در کشور ما به خاطر این باشد که در مقابل درجه ۳ صدای کمتری دارد و همه این را به نوعی عیب تلقی می کنند! صدای یک میکروفون با سیم صدایی عادی و معقول است، چرا باید میکروفون بی سیم صدایی قوی تر از آن داشته باشد؟ این زیاد بودن صدای ورودی برای دستگاه چه فایده ای دارد؟ جز اینکه پری دستگاه از تعادل خارج می شود و حساسیت آن بالا می رود و تنظیم آن مشکل تر می شود و ….

سکاکو های درجه یک، یک عیب دیگر دارند و آن اینکه در ابتدای کار که هنوز گرم نشده اند، کمی شکست دارند و یک صدای فیش در زمینه صدای آنها وجود دارد. البته بسته به حساسیت کار شما این عیب، عیب بزرگی نیست.

نگهداری از میکروفون بی سیم:

تنها چیزی که برای میکروفون بی سیم خطرناک است، ضربه است. میکروفون بی سیم به راحتی از بلندی قل می خورد و با سر به زمین می خورد. با این ضربه حتّی اگر کپسول میکروفون آسیب نبیند، اما مدار آن ثبات کاری خود را از دست می دهد.

شاید شما هم گاهی با این وضعیت مواجه شده باشید که میکروفون شما یک روز کارایی خوبی داشته باشد و روز دیگری اذیت بکند و خوب کار نکند. این بی ثباتی اگر به خاطر باتری میکروفون نباشد، حتماً به خاطر آسیب دیدن آن بر اثر ضربه است. این اشکال هم هیچ راه حلّ و جبرانی ندارد. پس خیلی مواظب باشید.

بسته به نوع میکروفون شما، برعکس وصل کردن باتری هم می تواند خطر ناک باشد، البته من تا حالا میکروفون بی سیم ندیده ام که با اشتباه وصل کردن باتری آسیب ببیند.

وقتی مداح اذیت می شود

وقتی مداح اذیت می شود…

حاج منصور ارضی

وقتی خواننده اذیت می شود چکار می کند؟ مداح در چه صورتی از صدا اذیت می شود؟

۱٫ سوت کشیدن مداوم باندها: مداح تا دهان خود را به میکروفون نزدیک می کند و شروع می کند به خواندن ناگهان صدای سوت در می آید. مداح فکر می کند سوت کشیدن به خاطر نزدیکی میکروفون به دهان است، میکروفون را عقب می کشد و صدا کمتر می شود، شما برای اینکه صدا زیاد شود، ولوم را زیاد می کنید، و این بزرگترین اشتباه شماست!!! صدا را کم کنید تا مداح میکروفون را به دهان خود نزدیک کند و صدا زیاد شود. با نزدیک تر شدن صدا نیاز است که ولوم زیر دستگاه کمی بیشتر شود تا مداح احساس خفه بودن صدا به او دست ندهد.

۲٫ زیاد بودن صدا: وقتی صدا بیش از حد زیاد است، اگر تنظیم دستگاه ایده آل نباشد، صدا به گوش می زند و مداح احساس می کند صدای خودش مانند پُتک به سرش می خورد، بنا بر این میکروفون را عقب می کشد، اما تیزی صدا با عقب رفتن میکروفون چندان برطرف نمی شود، چون صدای تیز برد زیادی دارد. باز راه حلّ مشکل این است که کمی صدا را کم کنید یا باندها را از سر مداح کمی دور ببرید یا زیر دستگاه را کم کنید و یا اگر بم دستگاه همپای زیر آن نیست، بم را زیاد کنید. به تناسب موقعیّت شما یکی از این راهکارها می تواند مفید باشد.

زیاد بودن صدا گاهی در حدی است که با اینکه صدا خوب است اما مداح می خواهد فریاد بزند و نمی تواند! احساس می کند صدا نسبت به جمعیت خیلی زیاد است و صدایش را مخفی می کند.

۳٫ خشک بودن صدا: اگر صدا خشک باشد (در جایی که باید اکو داشته باشد، اکو نداشته باشد/ زیر و بم آن به اندازه کافی باز نباشد/مخصوصاً مِید و فرکانس میانه کافی نباشد) در آن صورت مداح احساس می کند که صدای خودش را نمی شنود، در آن صورت میکروفون را در حلق خودش فرو می کند، اما اینبار با مشکل حادّ دیستور مواجه می شود و احساس می کند که صدایش تبدیل به یک صدای پَخ شده است که از ته چاه می آید. در آنجاست که صدایش می گیرد و دیگر توان اداره مجلس را نخواهد داشت.

مشکل دیستور مخصوصاً در میکروفون های بی سیمی که کیفیت مطلوبی ندارند، خیلی آزار دهنده است. بنا بر این دقّت کنید که با توجّه به موقعیّت شما در بسیاری از موارد میکروفون با سیم بهتر از بی سیم است!

۴٫ کم بودن صدا: این اشکال که هم خانواده اشکال قبلی است وقتی رخ می دهد که یا صدا خشک باشد و یا صدای باند بر فضا قالب نباشد. اگر باندهای شما خیلی کم باشند، هر قدر هم که صدا را زیاد کنید، باز صدا کم است.

مهمترین کاری که برای رفع این اشکال باید انجام دهید این است که یک باند اختصاصی برای مداح و نزدیک گوش او مانیتور کنید تا احساس کند که مجلس را در دست دارد و صدایش به مستعمین می رسد.

۵٫ اکو زیاد و نا منظّم: برای برخی از مداحها اکو ضرب مجلس است، شما با سرعت اکو می توانید سرعت مداح را تنظیم کنید! بله مداح مقهور ریتم موسیقیایی مجلس است، مستعمین هم همینطور هستند. اگر در مجلسی که نیم ساعت فاصله اکو زیاد بوده است، حالا شما به یکباره فاصله را کم کنید، شوکی به مجلس وارد کرده اید و در حال مستعمین نا قابل (خراب کاری) کرده اید!

گذشته از این، مداحی که یک شور ضربدار می خواند منتظر است که در پس هر مصرع از شعر خود صدای اکو را با فاصله مناسب بشنود. فاصله نامناسب (مخصوصاً اگر اکو زیاد باشد) ضد حالی برای مداح به حساب می آید. برخی از مداحها تذکّر می دهند اما برخی فقط یخ می کنند و زود مجلس را تمام می کنند یا سبک را عوض می کنند.

۶. تغییر تنظیم دستگاه: این هم از آن آفات است که حسابی برای مداح ضد حال است، چون هر تنظیم برای خود روح خاصی دارد و شما با تغییر تنظیم جوّ مجلس را به هم می زنید. لطفاً این کار را نکنید و یا لا اقل با شیب کمی تغییرات را انجام دهید.

خلاصه با تنظیم بد به مداحها ظلم نکنید.

در ضمن توضیحات گذشته معلوم شد که وقتی مداح اذیت می شود چکار می کند؟ می توانید از عکس العمل مداح اشکال صوت را شناسایی کنید.

اگر نظر دیگری دارید بیان کنید.

اصول نگهداری از دستگاه آمپلی فایر

(نگهداری از دستگاه)

عواملی که می تواند برای یک دستگاه خطرناک باشد از این قرارند:

۱٫ اتّصال کوتاه: توضیحاتی در مورد امپدانس خروجی در سابق ذکر کردیم. برای عملی شدن بحث این نکات را هم توجّه کنید: دستگاهها در مورد حساسیت به اتّصال کوتاه مختلف هستند، برخی از آنها کاملاً محافظت شده اند و اتّصال کوتاه هر چند در دفعات متعدّد آسیبی به آنها نمی رساند. اغلب دستگاهها اینگونه نیستند بلکه با این که خروجی را هنگام اتّصال قطع می کنند اما تکرار اتّصال حفاظت را از دست محافظ می رباید و کم کم دستگاه می سوزد. برخی از دستگاهها هم محافظی جز فیوز ندارند. این محافظ بهتر از هیچ است، اما به هیچ وجه مایه مصونیّت دستگاه شما نیست. برخی از دستگاهها هم اصلاً محافظ ندارند، این دستگاهها اگر ترانس قوی (بیش از ۱۰۰ وات) داشته باشند سوختن آنها با اتّصال در عرض ۱ ثانیه اتّفاق خواهد افتاد.

برای محافظت دستگاه در مقابل اتّصال شما باید کمال امنیت را در سیم باند و عایق بودن آن مراعات کنید و نگذارید زیر دست و پا یا زیر وسائل تیز قرار بگیرد. بیشترین مظنّه اتّصال فیشهای دو سر سیم باند است که به سادگی و با یک ضربه کوچک خراب می شوند و از درون اتّصال می کنند. از این فیشها کمال محافظت را به جا آورید.

هنگام فرو کردن این فیشها به داخل باند و خارج کردن آنها نیز فیش برای یک لحظه اتّصال می کند. نگذارید این لحظه طولانی شود.

۲٫ داغ شدن بیش از حد: داغ شدن دستگاه شما بسته به مقدار صدایی است که از آن می گیرید و تعداد باندهایی که به آن وصل می کنید و زمانی که از آن استفاده می کنید. دمای هوا نیز در داغ شدن دستگاه مؤثر است.

وقتی دستگاه در اوج صدا قرار می گیرد و دیستور می کند داغ شدن آن تساعدی است، همچنین وقتی بار مصرفی آن بیش از امپدانس خروجی آن می شود. بنا بر این اگر می خواهید دستگاه شما به مرور زمان فرسوده نشود این دو گزینه را بیشتر در نظر داشته باشید: یا باند کمتری به آن وصل کنید و یا در آن فریاد نزنید.

با مراعات این دو گزینه دیگر در مورد استفاده از دستگاه خود نگرانی نداشته باشید و مطمئن باشید که گذشت زمان مایه فرسودگی آن نمی شود (مگر در مورد برخی افکترها که پس از چند سال کارُ خود به خود از کار می افتند!)

۳٫ شوک ناگهانی: خطر شوگ ناگهانی به دستگاه در همان راستای عوامل فرسودگی دستگاه است. برای حفاظت از این حالت قبل از باز کردن دستگاه ولومهای آن را ببندید. هر ورودی هم که می خواهید به دستگاه وصل کنید ابتدا ولومِ آن را ببندید. قطع و وصل شدن سیم میکروفون نیز می تواند عامل شوک به دستگاه باشد.

۴٫ دیستورشن شدید: دیستوریشن شدید نیز یکی از عوامل شک ناگهانی به دستگاه است. منظور ما از دیستوریشن نویزی خشن است که در انتهای فشار را به دستگاه وارد می کند و ادامه پیدا کردن آن مایه داغ شدن پاور می شود. اگر دیستور در فرکانس خیلی بالا رخ بدهد، در عرض ۱۰ ثانیه می تواند پاور را فرسوده کند و در عرض یک دقیقه آن را بسوزاند. (این دیستوریشن با صدایی شبیه تلفظ حرف سین با دم نفس می باشد که صدایی آزار دهنده است، اما ممکن است به گوش برخی نیاید). این نوع از دیستوریشن بیش از دستگاه برای باندها خطر آفرین است، یکبار شاهد بودم که باند جاسکو بر اثر ۱۰ ثانیه دیستور شدید نیم سوز شد.

بنا بر این هنگامی که صدا و زیر دستگاه زیاد است نباید میکروفون (یا aux ورودی) قطع و وصل شود که ایجاد دیستوریشن می کند. نیز وقتی به پاور خروجی چیزی وصل نیست نباید به ورودی آن صدایی داخل شود.

هنگامی که سیم مثبت میکروفون یا aux را به فلزی که تشعشعات الکتریکی دارد وصل بکنید، باز شاهد نویز شدید خواهید بود، البته این کار برای ورودی دستگاه شما نیز می تواند خطر ناک باشد. (مثل اینکه سیم مثبت aux را به بدنه کامپیوتر وصل کنید!)

۵٫ ضربه: دستگاهها معمولاً به جهت وجود ترانس در آنها سنگین هستند و برحسب سنگینیشان نیز به ضربه حساس هستند. اما قسمتی از دستگاه که به ضربه بیشتر حساس است ولومهای آن است که می تواند با ضربه از جا در بیاید (مخصوصاً ولومهای ظریفی مثل ولوم گین و ولومهای پروگرام افکت و ولومهای کشویی میکسر)

بیش از همه اینها فیشهای ورودی و خروجی به ضربه و فشار خیلی حساس هستند (مگر انواع جدید آنها مثل اسپیکن و بنُن)، اگر فیش نری ورودی و خروجی شما ضربه خورد، ببینید اگر جایی از آن لقّ شده است و تکان می خورد بدانید که باید به سرعت آن فیش را عوض کنید.

۶٫ ورود صدای شدید به ورودی: ورودی دستگاه نسبت به ورود صداهای شدید حساس است، شما حق ندارید صدای یک اسپیکر را به ورودی دستگاه وصل کنید! حتّی اگر ولومهای دستگاه را کم کنید.

وسائل ضبط نیز همین حکم را دارند و به ورودی آنها نباید صدای بیش از حد وارد کرد. بارها شاهد سوختن کارت صوت کامپیوتر بوده ام، به خاطر اینکه به جای صدای aux ، صدای باند به آن وصل شده بود.

۷٫ برق افتادن به دستگاه: اگر دستگاه شما از جهت ارت و اتّصال به زمین ایزوله نشده باشد، باید در اتّصال وسایل جانبی به آن کمال دقّت را داشته باشید. سیمی که از کارت صوت کامپیوتر به یک دستگاه وصل می کنید می تواند برای دستگاه خطرناک باشد، چون بدنه کامپیوتر برق زیادی دارد.

همچنین سیم میکروفون یا باند اگر در مسیر خود با برق برخورد داشته باشد می تواند مایه سوختن دستگاه یا یکی از ورودی های آن شود.

نکات متفرّقه:

۱٫ وقتی دستگاه شما دیستورت کرده است و نمی دانید علّت آن چیست، دستگاه را خاموش کنید و پس از عیب یابی به کار دستگاه ادامه دهید. شاید یکی از پاورهای خروجی دیستور کند و شما به آن توجّهی نکنید و از پاور دیگر دستگاه استفاده کنید، در حالی که نمی دانید چه بلایی بر سر دستگاه شما دارد می آید.

نیز وقتی از خروجی صدای هوم شنیده می شود بدانید که دستگاه شما رو به موت است، پس قبل از اینکه سوختگی آن به بخشهای دیگر سیستم شما سرایت کند آن را خاموش کنید و پس از اطمینان از رفع اشکال دوباره آن را به کار گیرید.

هنگامی که ترانزیستورهای خروجی پاور از تعادل خارج شده باشند، می توانید صدای جیز جیز آنها را درون دستگاه بشنوید (به شرط اینکه فضا آرام باشد و سرتان را به دستگاه نزدیک کنید). اگر آدم پرجرئتی هستید، یک ورودی قوی مثل ام پی تری به میکروفون دستگاهتان وصل کنید و صدای ام پی تری را تا آخر زیاد کنید. به خروجی دستگاه هم چیزی وصل نکنید، کم کم ولوم زیر را زیاد کنید تا صدای جز جز ترانزیستورها را درون دستگاه بشنوید.

۲٫ به سوختن فیوزهای خروجی حساس باشید و بدانید که سوختن آنها بی علّت نیست. پس دنبال علّت سوختن آنها باشید. نیز وقتی فیوز را تعویض می کنید مواظب باشید که آمپر آن فیوز از حدّ استاندارد فراتر نباشد، چون در آن صورت دیگر فیوز خاصیّت محافظ بودن خود را از دست می دهد.

۳٫ اگر دستگاه شما ثابت نیست و جا به جا می شود، باید از سیم برق آن بیشتر محافظت کنید. سیم برق بخشی متحرّک و آواره از یک دستگاه است که قرار است سالها برای شما کار کند، نگذارید این سیم زیاد کشیده شود یا در قسمت نزدیک اتّصالاتش تابیده شود. چون سیم برق متحمّل جریان زیادی است و اگر از درون کم کم پوسیده شود بر اثر جریان زیاد آب خواهد شد.

خراب شدن سیم هم به معنای قطع و وصل شدن دستگاه است که می تواند برای دستگاه و باندها خطر آفرین باشد.

۴٫ خش ولومها: با گذشتن زمان ممکن است ولومهای دستگاه به خش بیفتند و در صدا ایجاد خِش خش کنند. آری، ولومها با گذشت زمان سولفات می بندند که راحتترین کار برای رفت آن تاباندن مداوم و شدید ولومها است. اگر ولوم برای مدّت زیاد ثابت بماند زنگ می زند یا خاک می بندد که شما با تاباندن این ولومها می توانید خش آنها را برطرف کنید.

گاهی حتّی سولفات در ولومها تأثیر سوء بر صدای خروجی می گذارد و مایه عدم ثبات صدا و کم و زیاد شدن اتّفاقی آنها می شود. از این اشکال در دستگاهها نترسید و مشکل را با راه حلی که بیان شد، رفع کنید.

برای برطرف کردن سولفاتها اسپری های مخصوصی هم وجود دارد که البته استفاده از آنها توصیه نمی شود.

در پایان سخنی داریم با مسؤولین مساجد:

مساجد ما باید دارای بیشترین جنبه های زیبایی و جذابیتهای سالم برای جوانان باشند. صدای بد برای یک مسجد خیلی زشت است. برخی از مساجد با اینکه دستگاههای خوبی دارند، اما دستگاهها را در قفسه حبس کرده اند و تنها در مواقع خاصّ از آنها بهره می برند، آن هم زیر دست چند تنظیم کننده­ی بی تجربه! آیا این کار اسراف نیست که دستگاه با کیفیت وجود داشته باشد اما ما از دستگاههای قدیمی استفاده کنیم؟! یا دستگاه با کیفیت را طوری تنظیم کنیم که صدای آن از ته چاه در بیاید؟!

می گویند: دستگاه می سوزد!

گوییم: اوّلاً دستگاه با استفاده درست هیچ چیزیش نمی شود. ثانیاً هیچ دستگاهی و هیچ موجودی ازلی نیست و روزی عمر او به سر خواهد آمد، آیا عاقلانه نیست حال که دستگاه قرار است روزی خراب شود، لا أقل ما استفاده خود را از آن ببریم و بعد بسوزد! ثالثاً دستگاه قابل تعمیر است، و از سوختن آن هم نباید ابائی داشت. همه این مشکلات را به جان بخرید، ولی در مسجد صدایی دلنشین داشته باشد:

یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کلّ مسجد و کلوا و اشربوا و لا تسرفوا (اعراف ۳۰)

سوت کشیدن باندها و عوامل آن

مقوله سوت کشیدن باندها و عوامل آن

اگر ضریب تقویت صدا به حدّی بالا باشد که صدا از خروجی باند به اندازه مساوی یا بیشتر، به میکروفون برسد، از باندها صدای سوت کشیدن پخش می شود. گاهی سوت کشیدن را تأثیر مغناطیسی باند بر میکروفون می نامند، اما توضیح دقیقتر برای مقوله سوت همان پیچش صداست.باند ev

به نسبت به زیاد بودن ولوم صدای دستگاه باید باند از میکروفون فاصله داشته باشد، یعنی هرچه صدا بالاتر می رود فاصله باند و میکروفون هم باید بیشتر بشود.

اما سوت کشیدن دستگاه هم ظرافتهایی دارد که به آنها توجّه کنید:

۱٫ انواع سوت کشیدن ها: شاید شما تنها یک مدل از سوت کشیدن به گوشتان رسیده باشد و آن هم سوت با صدای تیز و به شکل جیغ کشیدن! اما دقّت داشته باشید، فرکانس سوت کشیدن ها می تواند متفاوت باشد. در حقیقت آن فرکانسی از صدا که از دیگر فرکانسها قوی تر است، در باندها می پیچد و ایجاد سوت می کند. امتحان کنید: ولوم زیر را زیاد کنید تا دستگاه سوت بکشد، سوت آن چگونه است: زیر! حال ولوم زیر را ببندید و ولوم بم را باز کنید تا اینکه صدا سوت بکشد، سوت آن بم است و مثل صدای بوق قطار یا کشتی است و شیشه ها را می لرزاند. حال هر دو ولوم زیر و بم را ببندید و صدا را زیاد کنید تا دستگاه سوت بکشد، صوت آن بوق است. اگر از بلندگوی بوق هم استفاده کنید صوت آن حتماً بوق خواهد بود.

micfophonحال زیر و بم را در وسط بگذارید و میکروفون را نزدیک باند کنید و میکروفون را در زاویه های مختلف باند بچرخانید، چه اتّفاقی می افتد؟ بله، شاهد انواع مختلف صوت کشیدن ها خواهید بود! علّت آن هم این است که باند به زاویه های مختلف فرکانسهای مختلفی ارسال می کند و در کناره های باند صدا بم تر است تا در روبروی آن.

دقّت بفرمایید: مخصوصاً در فضاهایی که صدا می پیچد (فضاهای خالی و بسته) احتمال سوت کشیدن صدای بم زیاد است و فرکانسهای پایین بیشتر بازتاب پیدا می کنند، اما در فضاهای دیگر بم و پُری صدا در برخورد با اشیاء صداگیر فیلتر می شوند.

نتیجه: از این نکات می توان چنین استفاده کرد: وقتی شما نیاز دارید که ولوم صدا را زیاد کنید اما سوت کشیدن باندها این اجازه را به شما نمی دهد، لازم نیست ولوم صدا را کم کنید، بلکه کافی است که آن فرکانسی را که ایجاد سوت می کند کم کنید، اگر سوت زیر است ولوم زیر را کم کنید و اگر بم است ولوم بم را کم کنید. بدین ترتیب صدای مطلوب خود را دریافت خواهید نمود. البته در کم کردن ولوم زیر افراط نکنید، زیرا برخی اوقات کیفیت مهمتر از حجم صداست و شما باید ولوم صدا را کم کنید نه ولوم زیر را.

در صدای سوت بم مقوله ی دوّمی که مؤثر است تعداد باندهاست. شاید فاصله ی باند با میکروفون تأثیر خاصی نداشته باشد اما با کم کردن تعداد باندها این صدای سوت کاهش می یابد. همچنین با نزدیک کردن باندها به سطح زمین (اگر سطح زمین اگوستیک باشد).

۲٫ سوت کشیدن با تأخیر فاصله زمانی: در دو حالت صدا کمی با تأخیر سوت می کشد. شما میکروفون را خاموش می کنید، وقتی که روشن می کنید کم کم صدای سوت کشیدن بالا می رود و بعد از چند لحظه به اوج آن می رسد. این دو حالت از این قرارند: ۱٫ هنگامی که سوت کشیدن به خاطر زیاد بودن ولوم اکو باشد، نه زیاد بودن ولوم اصلی صدا! آری زیاد کردن بیش از حد اکو نیز می تواند عامل سوت کشیدن باشد ۲٫ در فضای باز و فاصله طولانی که پیچش صدا با تأخیر زمانی صورت می پذیرد، اگر ولوم را زیاد کنید که با وجود فاصله زیاد باز باندها سوت بکشند، این سوت کشیدن با کمی تأخیر زمانی همراه خواهد بود.

۳٫ فرکانسهای با برد بالاتر: یکی از علل اینکه معمولاً صدای زیر سوت می کشد این است که صدای زیر برد بیشتری دارد و در طول فاصله مکانی طراوت خود را حفظ می کند. فرکانسهایی که یک بوق پخش می کند (ظاهراً) بیشترین برد را دارند، به همین خاطر هم هست که در مکانهای سر باز از بوق استفاده می شود.

به حکم این قاعده معلوم می شود که میکروفونهای یقه ای چرا بیشتر از میکروفونهای دیگر صوت می کشند. میکروفونهای یقه ای (با وجود اینکه حساسیت بالایی دارند و صدا را خوب می گیرند اما:) صدایی نسبتاً بوق دارند و نباید صدای آنها را از حدّی بیشتر کرد، و إلا سوت می کشند.

۴٫ تأثیر زاویه باند: به جز آنچه تذکّر دادیم، که باند به زاویه های مختلف صداهای مختلفی عرضه می کند، توجّه به این نکته هم ضروری است که عمده صدای یک باند در بخش جلوی آن است، یک باند چنگ ۸۰ درصد صدای خود را به ۲۰ درصد مقابل می دهد. یک میکروفون چنگ هم ۸۰ درصد صدای خود را از ۲۰ درصد مقابل تحویل می گیرد. بنا بر این: زاویه مقابل میکروفون را به سمت زاویه مقابل باند نگیرید، که در آن صورت احتمال صوت کشیدن چندید برابر می شود.

۵٫ سوت کشیدن با صدای فیدبک: گاهی در فضاهای بسته سوت کشیدن به خاطر صدایی است که در فضا می پیچد، مثلاً باند به طرف دیوار است، صدای آن با برخورد به دیوار بازتاب می کند و بازگشت صدای آن موجب سوت کشیدن می شود، (این صدای سوت بر اثر فیدبک در صدای بم در فضاهای بسته نمایان تر است). اینگونه سوتها بیشتر به نحوه نیش سوت نمایان می شوند و در پسوند صدای خواننده یک صدای سوت کشیدن به صورت مقطعی به گوش می رسد. در این موارد شما چاره ای ندارید جز اینکه صدا را کم کنید، یا جای میکروفون را عوض کنید و به جایی انتقال دهید که بازگشت صدا به آنجا کمتر است.

در استودیوهای صدا برداری برای مقابله با فیدبک صدا در فضا، از ابرهای مخصوص صداگیر استفاده می شود و به وسیله آنها فضا را آگوستیک می کنند. شاید اگر در یک استودیو فریاد بزنید صدای خودتان را نشنوید. پیچش صدا در استودیو از فضای باز هم کمتر است!

به هر حال شما برای اگوستیک کردن فضا می توانید از پرده های پارچه ای استفاده کنید. البته دقّت کنید که شما حقّ ندارید پرده یا پارچه ای که مانع رد شدن هوا است جلوی باندها بکشید، این کار صدای باندها را خفه می کند. در یک مجلس یک نفر برای مقابله با سوت کشیدن باند، آن باند را درون کاور آن قرار داده بود، در آخر مجلس آن باند پاره شد!

به هر حال شما اگر می خواهید صدا همهمه نداشته باشد و زنده و سرحال باشد، فضایتان را آگوستیک کنید و اجازه ندهید صدا در فضا بپیچد. جهت باندها هم در این مقوله موثر است.

۶٫ تأثیر وضعیت نامناسب میکروفون بر سوت صدا: گاهی مداحها با نحوه به دست گرفتن میکروفون مایه سوت کشیدن آنها می شوند. وقتی یک مداح دست خود را بر سر میکروفون حلقه می زند، ناخواسته عامل بوق شدن صدا و سوت کشیدن باندها شده است، وقتی یک مداح میکروفون را در حلق خود فرو می کند، فضای دهان او می تواند عامل بازتاب صدا و صوت کشیدن باندها باشد، وقتی یک مداح میکروفون را در دست خود به گونه ای کج می گیرد که سر آن به طرف باندها قرار می گیرد (نه به طرف دهان خود) توقّعی جز سوت کشیدن نداشته باشید.

میکروفون وسط هم که گاهی برای بهبود کیفیت صدابرداری در مجالس کار گذاشته می شود، از عوامل سوت کشیدن باندهاست، مگر اینکه میکسر خود را به گونه ای تنظیم کنید که صدای میکروفون وسط فقط به سمت aux خروجی برود و به سمت باندها نرود! این کار شدنی است، کمی با میکسر ور بروید تا یاد بگیرید.

۷٫ اگر به دور کپسول میکروفون یک چسب بپیچید، بزرگترین اشتباه را کرده اید. سعی کنید اصلاً سر میکروفون را باز نکنید. اگر هم باز کردید به کپسول آن اصلاً دست نزنید که ذره ذره­ی آن بر روی کیفیت حساس است. آیا می دانید کاغذی که دور کپسول پیچیده شده است چه تأثیر شگرفی بر روی کیفیت میکروفون دارد؟! حال اگر کسی ریتم آن کاغذ را به هم بزند، یا آن را بکَند و به جای آن نوار چسب بپیچد، صدا چه خواهد شد؟ امتحان کنید. البته ابتدا صدا را کم کنید تا سوت کشیدن صدا شما را زیاد آزار ندهد!!!

۸٫ نوع میکروفونی که شما از آن استفاده می کنید در سوت کشیدن باندها مؤثر است. حساسیت و گیرایی میکروفون، رنج فرکانسی آن و امپدانس آن همه در سوت گیر بودن آن مؤثرند.

۹٫ تعداد پری های دستگاه: بین دستگاه سازها مشهور است که هرچه ردیف صف پری های یک دستگاه بیشتر باشد و صدا از میکروفون تا پاور از آی سی های متعدّد تری رد بشود، گیرایی دستگاه بالاتر می رود و سوت کشیدن آن کمتر می شود. مثلاً دستگاه چنگ چون از آی سی های بیشتری در پری استفاده کرده است، کمتر سوت می کشد.

با این توضیح اگر زیر دست شما یک میکسر باشد که فیش (insert) داشته باشد، می توانید از آن برای طولانی کردن مسیر صدا استفاده کنید. با فرو کردن یک نری در این فیش (که برای هر ردیف از میکروفون وجود دارد) صدای آن ردیف قطع می شود (البته این فیش استریو است و ورودی و خرجی دارد، ما با خروجی آن کار داریم).

میکروفون را به عنوان نمونه، در ردیف یک فرو کنید، از فیش (insert) در همان ردیف به ورودی aux ردیف دو فیش بزنید و تنظیماتتان را با ردیف دوم میکروفون انجام دهید.

برای سوت نکشیدن باندها:

۱٫ صدا را تنظیم کنید. هیچگاه شما مجبور نیستید که صدا را تا لب سوت کشیدن زیاد کنید. بنا بر این صدا یا زیر (یا هر فرکانسی که مایه سوت کشیدن است) را کمی کم کنید، تا جایی که صدا هیچ مایه سوت کشیدن نداشته باشد. بسیاری از تنظیم کنندگان کیفیت را فدای صدای زیاد می کنند که این اصلاً کار درستی نیست.

۲. جای باندها را درست تنظیم کنید به نحوی که صدای باند به طرف جمعیت هدایت شود، ولی زیاد به طرف میکروفون برود.

۲٫ فضا را آگوستیک کنید. اگر صدا در فضای شما می پیچد شما باید فضایتان را اصلاح کنید. زمین را مفروش کنید، به دیوارها لایه ای از ابر یا پارچه بکشید و از این گونه وسایل صداگیر استفاده کنید. جمعیت در یک فضا نیز بر فیدبک آن فضا تأثیر فراوان دارد.

۳٫ از میکروفون مناسب استفاده کنید که گیرایی کافی داشته باشد. از دستگاهی که رنچ فرکانسی مناسب دارد استفاده کنید، دستگاه چنگ با اینکه صدایی تیز و شفاف دارد اما سوت گیر نیست، چون فرکانس زیر آن تنها ۱۰ کیلو هرتز و ۱٫۵ کیلوهرتز است و فرکانسهای دیگر آن چندان زیاد نیستند.

۴٫ یکی از ترفندهایی که باعث می شود باندها کمتر سوت بکشند این است که باندها را روبروی هم قرار دهید. باندها روبروی همدیگر صدای همدیگر را از جهت مغناطیسی خنثی می کنند و صوت کشیدن کاهش می یابد. این کار امتحان شده است اما دقّت کنید که به دستگاه شما فشار می آورد. پس اگر این کار را با باندهایتان کردید، تعداد باندهایتان را کاهش دهید تا به دستگاهتان فشار وارد نشود.

۵٫ تعداد باندها در سوت کشیدن باندها تأثیر گذار است. به نظر عدّه ای زیاد شدن باندها سوت کشیدن را کاهش می دهد. البته این قانون در مورد سوت بم صادق نیست.

۶٫ مشهور است که دستگاههای قوی سوت گیر تر هستند. برای دستگاههای قوی تر باید تعداد باندها را افزایش داد. مخصوصاً دستگاههای جدید چنگ، مثل ۶۰۶۰ بسیار سوت گیر هستند، گرچه به نظر من سوت گیر بودن آنها به نوع منبع تغذیه آنها مرتبط است و به قدرت آنها ربطی ندارد. (البته دستگاههای چنگ کامپریسور دارند که صدا را محدود می کند و همین باعث می شود که صدا با باندهای کم، کم به نظر آید).

۷. تجربه نشان داده است که صدای خشک، کم سوت است. باند های خشک (مثل باند چنگ و باند اکوهای همراه) کمتر سوت می گیرند، دستگاههای خشک (مثل چنگ) کمتر سوت می گیرند. این را هم دقت داشته باشید که صدای خشک به معنای صدای بی کیفیت نیست! دستگاههایی هم که صدای پُری دارند و تمام فرکانسها را جواب می دهند (مثل دایناکورد) کمتر سوت می کشند. باندهایی هم که صدایشان جهت دارد و فقط صدا را به چند درجه ی جلو هدایت می کنند (مثل بعضی باندهای راک) برای رهایی از مشکل سوت مناسب هستند و …

امپدانس خروجی و تنظیم اهم باندها

امپدانس خروجی و تنظیم اهم باندها

خروجی دستگاهها از جهت تعداد باندهایی که می توان به آنها وصل کرد محدودیّت دارند. شما نمی تواند به یک دستگاه ضعیف مثلاً ۱۰ عدد باند وصل کنید! شاید به یک رادیو ضبط یک عدد باند وصل کنید و بسوزد! از این رو به چند اصل توجّه کنید:

۱٫ عرضه بر حسب تقاضا: خروجی پاور دستگاهها به نحوه ای تعبیه شده است که بر حسب اهمی مصرفی، وات آن بالا می رود. مثلاً دستگاهی که به خروجی ۱۶ اهم ۵۰ وات می دهد، به خروجی ۴ اهم ۱۰۰ وات ارائه می دهد. این قانون باعث می شود که باندها صدای همدیگر را نخورند. یعنی وقتی چهار عدد باند به یک پاور وصل می کنید، این باندها بر روی همدیگر تأثیر نمی گذارند و باعث کم شدن قدرت اعمالی بر روی همدیگر نمی شوند.

۲٫ محدودیّت امپدانس خروجی: با توضیحی که دادیم با زیاد تر شدن باندها تنها اتّفاقی که می افتد این است که فشار مصرفی بر روی پاور خروجی زیاد می شود. پاور دستگاه شما بر حسب قدرتی که دارد تا سقفی این فشار را تحمل می کند، اما در مصرف بالاتر از آن نشتی می کند و کارایی آن با اختلال مواجه می شود. سقف این فشار با اهم تعیین می شود. اکثر دستگاهها اسماً دارای خروجی چهار اهم هستند، یعنی قابیّت تحمل چهار عدد باند ۱۶ اهم را دارند (چهار عدد باند ۱۶ اهم وقتی با هم موازی می شوند جریان در آنها چهار برابر می شود، بنا بر این اهم آنها یک چهارم می شود! اشتباه حساب نکنید).

امپدانس خروجی (حدوداً-احتمالاً) از حاصل تقسیم ولت خروجی بر جریان خروجی حاصل می شود، مثلاً پاوری که با برق ۴۰ ولت ۱۰ آمپر کار می کند، امپدانس آن باید ۴ اهم باشد. بنا بر این هرچه آمپر دستگاه شما بیشتر باشد قابلیت تحمل باندهای بیشتری را دارد. بنا بر این باید گفت امپدانس خروجی ۴ اهم برای بسیاری از دستگاهها دروغ است! به همین خاطر است که بسیاری از آنها تحمّل بیش از دو عدد باند را ندارند. برخی از دستگاهها هم با اینکه امپدانس خروجی آنها چهار اهم ثبت شده است، اما تحمّل باندهای بیشر را هم دارند! علّت چیست؟ علّت این است که این دستگاهها به نحوی محکم کاری کرده اند که حتّی دستگاه در شرایط غیر ایده آل قابلیّت تحمّل توان اضافی را دارد. در حقیقت با وصل شدن بیش از چهار باند، دستگاه از جهت کارایی با اخلال مواجه شده است، اما این اخلال نه محسوس است و نه مایه سوختن دستگاه می شود، زیرا دستگاه از قطعات مناسب استفاده کرده تا کمتر داغ شود، و محافظهای دستگاه کنترل جریان خروجی را به دست گرفته اند تا جریان اضافی را فیلتر کنند و … جاسکو ۱۵۰۰ تقریباً اینگونه است.

محاسبه اهم و اصول استانداردسازی امپدانس خروجی:

در دستگاههای ضعیف شما مجبورید یا تعداد باندها را کم کنید و یا با سری- موازی کردن باندها اهم آنها را تنظیم کنید. یک راه دیگر هم استفاده از مقاومت آجری است (مثلاً مقاومت ۱۶ اهم ۱۰ وات برای باند ۱۶ اهم، که به باند سری می شود)

برای باندهای کوچک که به دستگاه قوی وصل می شوند حتماً از مقاومت آجری استفاده کنید (مقاومت ۸ اهم یا بیشتر برای باند ۴ اهم) در غیر این صورت اگر باندها با هم موازی شده باشند، هم باندها آسیب خواهد دید و هم دستگاه!

توجّه کنید که مقاومت ۴ اهم برای باند ۴ اهم جریان را حدوداً نصف می کند، همینطور مقاومت ۱۶ اهم برای باند ۱۶ اهم ….باندهای موازی

راه حساب مقاومت هنگامی که باندها به هم موازی شده اند این چنین است: در مثال ۲ عدد باند ۱۶ اهم و یک عدد باند ۸ اهم چنین کسری را محاسبه کنید:

یک شانزدهم + یک شانزدهم + یک هشتم= چهار شانزدهم= یک چهارم

سپس کسر حاصله را معکوس کنید، می شود: چهار اهم.

اگر ۲ باند را با هم سری کنید قدرتی که به هر یک از آنها اعمال می شود نصف می شود. مثلاْ اگر باند چنگ ۲۰۰ وات را می خواهید به دستگاه ۴۰۰ وات وصل کنید، سری کردن باندها یک راهکار است.سری کردن باندها

هشدار: اگر مصرف خروجی شما صفر اهم شود (یعنی اتّصال) به معنای منتهای حدّ فشار به پاور است و سوختن آن قطعی است. نیز اگر مصرف بی نهایت باشد (یعنی چیزی به خروجی وصل نباشد) فریاد زدن در دستگاه می تواند برای پاور خطر ناک باشد (به جهت دیستور خروجی)، پس ولوم پاوری که مصرف نمی شود را حتماً ببندید.

برخی از دستگاهها برای خروجی خود محافظ قطع کننده دارند که وقتی مصرف پاور از تعادل خارج می شود خروجی پاور را قطع می کنند. در این دستگاهها این محافظ است که تعیین می کند شما چند عدد باند می توانید به دستگاه خود وصل کنید. با بالا رفتن حرارت پاورها این محافظ ها حساس تر می شوند.

۳٫ مکش باند: باندی که روی آن نوشته شده است: ۱۶ اهم، در واقع می تواند اهم آن کمتر باشد و مصرف آن بالاتر باشد. زیرا سیم پیچ باند در گذر از فضای مغناطیسی ایجاد مکش می کند و برق پاور را به سمت خود می مکد. بنا بر این تعجّب نکنید که یک باند ۱۶ اهم با اهم متر ۱۳ اهم بنماید. نیز تعجّب نکنید اگر دستگاه شما که توان تحمل ۴ اهم را دارد، با یک باند ۸ اهم قوی مثل یاماها یا EV بسوزد! أقل آن این است که محافظ پاور از خود حساسیت نشان می دهد و اجازه مصرف بیشتر را نمی دهد.

اصول استفاده از باند و بلندگو

اصول استفاده از باند

اتّصالات باند: دقّت کنید که مثبت و منفی باندها را حتماً درست وصل کنید، چون باندی که مثبت و منفی آن برعکس باشد، کارایی آن نیز برعکس خواهد بود و صدا را به سمت عقب نشانه خواهد گرفت! شاید در برخی باندها در نگاه اوّل اثر آن را حس نکنید اما در حین کار اثر آن را خواهید دید.ev باند

استفاده از چوک برای هیچ باندی توصیه نمی شود، مگر در مسیر دراز با دستگاه ولتی.

تناسب اهم باندها را مراعات کنید، شما حق ندارید یک باند کوچک ۴ اهم را به یک باند بزرگ ۱۶ اهم موازی کنید! با این کار هم به دستگاه فشار خواهد آمد و هم به باند کوچک.

اگر سیم باندها در طول و اندازه با هم مساوی نباشد، صدای باندها بالانس نخواهد شد. پس به نحوی سیم کشی کنید که سیم ها مساوی باشند.

فیش باند باید سفت و محکم باشد تا در هنگام کار فیشی که به پشت آن وصل شده از آن بیرون نپرد! برخی فیشهای مخصوص وجود دارد که فیشهای ورودی را قفل می کنند. دقّت کنید که اتّصال کردن فیش باندها در هنگام ورود و خروج فیش، می تواند برای دستگاه (و باندها؟) خطرناک باشد.

تعداد باند در مجلس: مجلس شما بر حسب وسعت و سطح نویز آن نیاز به باندهای متعدّد دارد. اگر مجلس شما بزرگ است یا شلوغ است و سر و صدای زیادی دارد، یک باند برای کار شما مناسب نخواهد بود، حتی اگر صدای دستگاه را تا آخر زیاد کنید.

نکته قابل توجّه اینجاست که صدای باند باید بر مجلس غالب باشد! یعنی اینکه صدای باند به گونه ای باشد که نسبت به فضا احساس ضعف نکند. شما اگر یک باند در یک اتاق ۸۰ متری کار گذاشته باشید خیلی فرق دارد با اینکه دو عدد باند بگذارید و حتّی صدا را نصف کنید! یعنی وقتی تعداد باندها بالا می رود بر زیر و بم حاکم بر فضا هم تأثیر می گذارد و در آنجاست که مداح و شنونده احساس کم بود صدا نمی کند.

مخصوصاً در دستگاههایی مثل چنگ این نیاز بیشتر نمود دارد، چرا؟ بماند! در یک جا دیدم که یک دستگاه چنگ ۴۰۶۰ با یک عدد باند جاسکو کار گذاشته بودند. دیدنی بود که چگونه صدا از ته چاه می آمد!

البته متقابلاً زیاد کردن بیش از حدّ تعداد باندها هم می تواند صدایی تیز و گوش خراش (یا صدایی با همهمه بالا) را به ثمر برساند که تنظیم کیفیت دستگاه در این هنگام ضروری است.

یک نکته در مورد برش و دیستور صدا: وقتی تعداد باندها کم است، شما مجبورید صدا را تا آخر زیاد کنید و این باعث دیستور صدا و افت کیفیت صدایی می شود که از دستگاه شنیده می شود. پس تعداد باندها را بیشتر کنید تا مجبور نشوید صدا را تا آخر زیاد کنید و باندها صدایی نرم و باکیفیت به شما ارائه دهند.

نحوه چیدن باندها: صدا باید به صورت مستقیم به گوش مستمع برسد، البته از فاصله حدود چهار متر. باندها باید به طرف گوش مستمعین باشد. به همین جهت در خیلی جاها از باندهای کوچک استفاده می کنند. در فضاهای بزرگ مشکل تداخل صداها وجود دارد که اگه جهت صدا واحد باشد از تداخل صداها جلوگیری می کند.

توجّه کنید که در چینش باندها باید توجّه ویژه به صدای مداح داشت، مداح بیش از هر کس دیگر نیاز دارد که صدای خود را خوب بشنود، تا احساس کند صدای او بر مجلس غالب است و مجلس در کنترل اوست. مداح با صدایی که از باندها می شنود، تن صدای گلوی خود را تنظیم می کند و کمتر مداحی پیدا می شود که در این خصوص بی خیال باشد.

بنا بر این لازم است یک باند اختصاصی (در مجالس بزرگتر بیشتر) از فاصله سه چهار متری برای مداح قرار دهید که اصطلاحاً به آن مانیتورینگ می گویند. خیلی از مداحها نیاز دارند که اکو و تکرار صدای خود را نیز بشنوند و در غیر این صورت صدا را خشک احساس می کنند.

خلاصه اینکه به مداحها ظلم نکنید و اگر توقّع دارید مداحتان شور و حال داشته باشد، شما با تنظیمتان او را به شور و حال بیاورید.

باندها را به نحوی بچینید که روی آن به سوی گوش شنونده باشد و به طرف دهانه میکروفن نباشد. باند را در سمت چپ و راست مداح کمی جلوتر قرار دهید، نیز می تواند باند را روبروی مداح قرار دهید و آن را رو به سوی مداح بچرخانید. سعی کنید بین صدای باند و مستمعین چیزی مانع نباشد.

عده ای برای خلاصی از صدای زیاد باند یا خلاصی از سوت کشیدن باندها روی باندها را به پشت می چرخانند تا صدا را از پشت باندها بشنوند. این کار بسیار اشتباه است و باعث می شود که تنها بازتاب صدا (فیدبک) به گوش شما برسد. این صدا چیزی جز همهمه نیست. بنا بر این برای رفع مشکلات خود راهکار دیگری اتّخاذ کنید (از جمله کم کردن صدا و بالا بردن ارتفاع باند و …).

اما در مورد مجالس کوچک: خیلی ها باند را روی چهارپایه قرار می دهند که در آن صورت صدا به عده ای زیاد می رسد و به عده ای کم می رسد. حتماً باند را در بالا قرار دهید تا از معضل سوت کشیدن باندها هم در امان باشید.

اما باندهای قوی: در مصلای اراک در هنگام مداحی دو عدد باند EV صدا می داد، این باندها در بالای سر ما بودند و لا أقل ۱۰ متر بالاتر بودند اما قدرت خارق العاده آن مطلوبترین صدا را به ارمغان آورده بود.

وقتی صدای باند خیلی زیاد است باند می تواند از مستمع فاصله داشته باشد (فقط از مستمع، نه از مداح)، به شرط اینکه دستگاه شما هم کیفیت مطلوب را در قدرت بالا ارائه بدهد. این وضعیت برای به نتیجه رسیدن یک صدای عالی مناسب است، اما فقط برای صدایی که: ۱٫ طبیعی و معمولی است و زیر و بم زیاد قوی ندارد ۲٫ فاقد هرگونه اکو و افکت است ۳٫ صدای مداح به قدری قوی است که مشکل سوت کشیدن باندها را جبران کند.

تأثیر فضا بر کارایی باند: چنان که اشاره کردیم یک باند در فضای بزرگ نمی تواند پاسخگو باشد. اگر در فضای باز (مثل خیابان) صدایی پخش کنید برای رسیدن به حدّ مطلوب صدای بم و برای پر کردن صدا نیاز دارید که ولوم بم را چند برابر بیشتر کنید! بنا بر این برای فضاهای بزرگتر اگر قدرت دستگاه شما اجازه می دهد تعداد باندها را بیشتر کنید یا اینکه ولوم بم را زیاد کنید.

در فضای باز اگر سیستم شما (باند و دستگاه) خیلی قوی نیست، حتماً از دو عدد بوق در کنار باند استفاده کنید. بوق های جدیدی وجود دارند که کیفیت مطلوب تری ارائه می دهند و دیرتر می سوزند (بوقهای مستطیلی)…

صدا در مجلس شلوغ مثل صدا در مجلس خلوت نیست، شاید در هنگام امتحان قبل از مجلس احساس کنید صدا خیلی خوب است، اما در حین مجلس هیچگاه صدای مطلوب را نشنوید.

به فیدبک فضا توجّه داشته باشید. فضایی که بازتاب صدای آن زیاد است برای تنظیم باندها با مشکل مواجه است. در یک سالن خالی صدا می پیچد و علاوه بر همهمه شدید مایه سوت کشیدن باندها می شود. بنا بر این سعی کنید زمین شما مفروش باشد. جمعیت زیاد نیز برای از بین بردن فیدبک مؤثر است. شما شفافترین صدا را که هیچ همهمه ای در آن نباشد در فضای باز خواهید شنید.

دما و رطوبت هوا نیز بر نحوه کارایی باند ها تأثیر گذار است. وقتی در یک مجلس بسته هوا دم می کند و بوی عرق همه بلند است، توقّع شنیدن صدایی خوب را نداشته باشید، حتّی از بهترین باند! بنا بر این وجود تهویه مناسب برای فضا بر صدا تأثیر گذار است.

برای فضاهای بسیار بزرگ چه کنیم: فضاهای بسیار بزرگ رو باز به گونه ای هستند که نمی توان به سادگی از باند در آنها استفاده کرد، بلکه گاهی نیاز است متوسّل به بوق شویم که برد بالایی دارند. طبعاً باید قید کیفیت را بزنیم و بی خیال صدای پر با بم قوی بشویم.

اگر از بوق هم استفاده کنید با مشکل تداخل صداها مواجه می شوید، یعنی صدای بوقی که فاصله بیشتری با شما دارد با کمی تأخیر به گوش شما می رسد که این آزاد دهنده است (مثل صدای مأذنه های مساجد که هر روز شاهد هستید ده صدا به دنبال هم به گوش می رسد). گاهی نیز بازتاب صداست که به گوش شما می رسد، یعنی صدا از نزدیک شما به دور دست می رود و دوباره باز می گردد و به سر شما می خورد!

برای رفع چنین اشکالی چکار می شود کرد؟

اینجا مقوله ی دسیبل اهمیت خود را نشان می دهد. شما بر حسب دسیبل (پرتاب باند) باید چند چیز را تنظیم کنید: ۱٫ کوچکی و بزرگی باند ۲٫ تعداد باندها ۳٫ فاصله ی باندها از همدیگر و از سطح زمین ۴٫ فاصله ی باندها از شنونده ۵٫ مهم تر از همه ی اینها کیفیت دستگاه

راه دیگر استفاده از برج باند یا باندهای خطی (line array) است!

برج باند تعدادی باند هستند که به صورت اصولی روی همدیگر چیده شده اند و به گونه ای تنظیم شده اند که از نقطه ای متمرکز صدا به تمام نقاط مورد نیاز به صورت مساوی تقسیم می شود. نگاهی به باندهای نزدیک سقف شبستان حرم حضرت معصومه بیندازید. (جمکران برای صحن بزرگ خود می خواست این سیستم را اجرا بکند که با مخالفت مسئولین آن مواجه شد)

شبستان حرم حضرت معصومه باندهای ۲۴۰۰ وات

این باندها پرتاب صدای فوق العاده ای دارند و صدا را تقریباً به طور مساوی در کل فضا تقسیم می کنند. همین دو عدد باند ۱ و نیم متری «نبین چه ریز است» هر کدام بیش از ۲۰۰۰ وات قدرت دارند. گرچه تنظیم این باندها کار هر کسی نیست، اما به هر حال با آمدن این باندها صدای حرم حضرت معصومه متحوّل شده است. (البته به نظر می رسد که یک جفت کوچکتر از اینها را باید وسط شبستان اضافه کنند، چون صدای اینها به عقب مجلس چندان واضح نمی رسد).

البته … باند خوب در فضای باز حرف آخر را نمی زند، بلکه فضای باز تنظیم خاص خود را می طلبد (مید زیاد با باس کم)، دستگاه خوب هم برای فضای باز (مثل فضای معمولی) حرف اوّل و آخر را می زند، صداهای خشک وضوح بیشتری دارند و پرتاب بالاتر.

یکی از دوستان عکسی از یک کنسرت سر باز به من نشان داد که ۴ عدد برج باند ۷۰ متری در آن به کار رفته بود و جمعیتی فراتر از ۷ میلیون نفر ار پوشش داده بود!!! با همین نام یک سرچ در گوگل بزنید line array sound system

دیستورشن چیست؟

اعوجاج و پارازیت در صدا به شکلهای مختلفی ظهور می یابد (البته در اصطلاح علمی THD فقط به مورد آخر می گویند و به برخی موارد دیگر اطلاق: نویز می کنند. ما در اینجا اصطلاحات خاص خودمان را توضیح می دهیم):

هوا: اگر نزدیک باند بایستید حتماً کمی صدای فیششش دائم به گوش شما می رسد. مخصوصاً اگر ولوم صدا و ولوم زیر را زیاد کنید این صدا واضح تر می شود و از چند متری هم صدای آن شنیده می شود.

کم یا زیاد بودن این پارامتر بسته به کیفیت قطعات به کار رفته در دستگاه و نحوه مَچ کردن کیتهای یک دستگاه می باشد. به یک معنی این نوع از اعوجاج را باید به ناچار تحمّل کرد، و اتّفاقاً در طول مجلس صدای آن برای گوشها عادی می شود. پس برای کم کردن این پارامتر خود را به زحمت نیندازید!

البته ممکن است در برخی دستگاهها تأثیر کم و زیاد کردن ولوم از ردیف میکروفون و ردیف خروجی (main) بر روی هوا متفاوت باشد. با این وجود به مقدار متعارف هوا اعتنایی نکنید و تنظیم دلخواه خودتان را اعمال کنید.

حقیقت این است که همه رنجهای فرکانسی برای خود هوای متناسب را دارا هستند، اما این صدای هوا را شما در فرکانسهای بالا واضح تر می شنوید، اگر دستگاه شما اکولایزر دارد ردیفهای مختلف فرکانسهای بالا را کم و زیاد کنید و تأثیر هر یک را بر هوا بسنجید (هوا در فرکانس ۱۰ کیلو هرتز بیشترین نمود را دارد).

نویز: صدای نویز را شما در بسیاری از نوارهای ضبط شده شنیده اید، حتّی برخی از صدابرداری های تلویزیون هم نویز دارند. نویز یک صدای ویز ویز مثل صدای مگس است که مثل همان صدا روی مخ آدم راه می رود!

گاهی صدای نویز به خاطر ساخت غیر استناندارد دستگاه است، البته این حالت خیلی نادر است.

در اکثر اوقات صدای نویز به خاطر سیم میکروفون و دیگر سیمهای رابط است. سیم میکروفون اگر غیر استاندارد باشد یا قطعی داشته باشد یا خیلی دراز باشد یا از جایی که تشعشعات الکتریکی آن زیاد است رد بشود، در صدای دستگاه ایجاد نویز می کند. اگر می خواهید مطمئن شوید که نویز صدا به خاطر سیم میکروفون است، فیش میکروفون را از دستگاه بیرون بکشید و ببینید نویز قطع می شود یا نه؟

سیم میکروفون به خاطر امپدانس (مقاومت ورودی) بالا، خیلی حساس تر از سیم باند است. سیم باند می تواند هر سیمی باشد اما سیم میکروفون باید سیم شیلد باشد که عایق دارد (البته سیم باند هم قطعاً در کیفیت صدا مؤثر است).

در بسیاری از مساجد می بینید که سیم میکروفون آنها خراب است و قطعی دارد که باعث قطع و وصل و نویز شدید می شود.

شدیدترین حالت نویز هنگامی حاصل می شود که سیم مثبت از سیم منفی جدا شود و دست شما به سیم مثبت برخورد بکند (بدون اینکه دست دیگرتان به سیم منفی باشد)، مخصوصاً اگر ولوم زیر دستگاه شما باز باشد و دستگاه شما پاسخ فرکانسی مطلوبی داشته باشد، اینگونه نویز می تواند برای آن خطرناک باشد.

بدنه میکروفون به خط منفی وصل است، اما فرض کنید سیم منفی از قسمت سیم یا فیشهای آن قطع شده باشد و سیم مثبت هنوز قطع نباشد. در آن صورت دست شما که به بدنه میکروفون وصل است، دیگر به خط منفی وصل نیست (چون خط منفی قطع است)، بلکه با یک مقاومت کم (که همان کپسول میکروفون است) به خط مثبت وصل است! پس چه اتّفاقی می افتند؟ …

گاهی نویز به خاطر قرار گرفتن دستگاه در جای نامناسب است، یعنی جایی که تشعشعات الکتریکی زیاد است.

گاهی هم نویز به خاطر ناهمخوانی وسایل و ضمائمی است که به نحوی به دستگاه شما وصل شده اند. مثلاً ممکن است شما کامپیوتری را برای ضبط به دستگاهتان وصل کرده باشید که باعث اختلال در کار آمپلی فایر بشود. بود و نبود سیم ارت در این مواقع مؤثر است.

هوم: صدای هوم (شبیه صدای تو دماغی میم ممتدّ)، از خانواده صدای نویز است، لکن با فرکانس پایین. هوم شدید نشانه سوختن دستگاه می باشد! پس به سرعت دستگاه را از برق بکشید. البته عوامل نویز نیز می توانند در ایجاد هوم مؤثر باشند. اتّصال داخلیِ ناصحیحِ خط منفی می تواند کمی ایجاد نویز یا هوم بکند.

شکست: (مد نظر ما از این اصطلاح برش و تکه تکه شدن صدا در صداهای کم است) بسیاری از دستگاههای چوکی دارای شکست هستند. شکست صدا به این جهت است که ولتاژ بیس ترانزیستورها به اندازه کافی تأمین نشده است و در نتیجه وقتی صدا کم است، ترانزیستورها به کار نمی افتند. گاهی هم شکست به خاطر ضعف در پاسخ فرکانسی است.

وقتی صدا شکست دارد باید صدا را زیاد بکنید که ضعف دستگاه جبران شود. شکست در صداهای کم و صداهای تودماغی نمود بیشتری دارد. شکست صدا شبیه این است که صدا به صورت ممتد قطع و وصل می شود و دستگاه نمی تواند به صورت دائم و ممتد صدای درخواستی را پاسخ دهد.

گاهی هم شکست صدا متوجّه باند است، باند نیم سوز نمی تواند در صدای پایین به صورت ممتد صدا را تحویل بدهد و با پدیده شکست مواجه می شوید.

برخی دستگاهها هم که پاور آنها تصفیه فرکانسی ندارد می توانند ایجاد شکست بکنند، مخصوصاً اگر سیم باند شما دراز باشد.

صدای شکست از دردسرهای بزرگ برای سازندگان دستگاه و استفاده کنندگان آن است، زیرا درمان این مشکل خیلی سخت است. تنها اگر شکست صدا متوجّه ضعف در پاسخ فرکانسی باشد شما می توانید با انتخاب سیم میکروفون و سیم باند مناسب و قرار دادن دستگاه در جای مناسب از شدّت آن بکاهید.

دیستورت: اعوجاج یا دیستورت پدیده ای است که در تمام دستگاهها در حدّی وجود دارد. دیستورت ناخالصی و افت کیفیتی صدا در اوج صدا را گویند. هر قدر که صدا بالاتر می رود از کیفیت و وضوح آن کاسته می شود، علّت آن هم عدم تعادل در جفت ترانزیستورهای خروجی پاور (یا پری) است.

دستگاههایی مثل اکو چنگ (در برخی مدلهایش) برای مقابله با دیستورت صدا از کامپریسور استفاده می کنند که صدای ورودی پاور را در اوج صدا تعدیل می کند و اگر از حدّی بیشتر بشود آن را به طور خودکار کم می کند.

در برخی میکسرها مثل یاماها نیز ولومی به همین نام دیده می شود (کامپریسور).

برای درک مفهوم دیستورت به افت وضوح صدا در اوج صدا در دستگاههایی مثل جاسکو توجّه کنید (مخصوصاً وقتی مداح میکروفون را به دهان خود می چسباند). این صدا را کمی با اکو لایزر خراب کرده ام تا مفهوم دیستور را خوب درک کنید.

یک دستگاه اکو همراه (که ۲۰ وات قدرت دارد) را به دست بگیرید و در آن فریاد بزنید تا اوج مفهوم دیستورت را درک کنید (اکو همراههای مرسوم دارای ۱۰ درصد دیستورت هستند که این مقدار خیلی زیاد است).

این صدا هم یکبار با کیفیت خوب ضبط شده است و یکبار با صدای بالا ضبط شده است و در نتیجه ایجاد دیستورت کرده است. گوش کنید…

اما کمی بحث را تخصّصی تر می کنیم:

دیستورت صدا گاهی متوجّه پری ورودی است و گاهی متوجّه پاور خروجی.

دیستورتی که مربوط به پری ورودی می شود، با کم و زیاد شدن فاصله دهان شما با میکروفون کم و زیاد می شود. البته برخی میکروفون ها به نزدیک بودن صدا حساستر هستند و میکروفون هایی مثل EV اصلاً حساس نیستند!

اگر دستگاه شما دارای ولوم گین است، می توانید با کم و زیاد کردن این ولوم حساسیت نزدیکی میکروفون را تنظیم کنید.

به هر حال دیستورتی که متوجّه ورودی دستگاه است، اصلاً ربطی به زیاد بودن صدای خروجی ندارد، بلکه ممکن است شما صدا را از قسمت خروجی main کم کنید و در میکروفون داد بزنید و شاهد دیستورت صدا باشید.

معمولاً زیاد کردن ولوم صدا از ردیف میکروفون حساسیت میکروفون را بالاتر می برد، پس صدای این ردیف را به تناسب خروجی اصلی تنظیم کنید.

توجّه کنید که اگر میکروفون شما میکروفون بیسیم است دیستورت ورودی هیچ ربطی به دستگاه نخواهد داشت، بلکه خود میکروفون و مداراتی که در آن تعبیه شده در مقدار دیستورتمیکروفون بیسیم تعیین کننده هستند.

برای خلاصی از دیستورت میکروفون به مداحها یاد بدهید که میکروفون را به دهان خود نچسبانند.

اما دیستورتخروجی چنانچه توضیح داده شد، معلول زیاد شدن صداست و در اوج صدا مایه آزار دهنده شدن صدا می شود. در واقع وقتی می گویند صدا زیاد است، صدا زیاد نیست، بلکه خراب است و یکی از انواع خرابی همین دیستورتصداست.

ممکن است یک دستگاه ۵۰ وات وقتی به اوج صدا می رسد به خاطر دیستورتی که دارد بمانند یک دستگاه ۳۰۰ وات بنماید! و این شما هستید که باید تشخیص بدهید چقدر صدا دیستورتدارد و چقدر بلند است؟!

تنها چیزی که در دیستورت خروجی دستگاه تأثیر گذار است، کیفیت طراحی پاور خروجی است که اوّلا: ترانزیستورهای خروجی آن با هم قرین باشند و ثانیاً: بخش تأمین ولتاژ ترانزیستورهای آن (رگوله کننده جریان) ثبات کافی را داشته باشد.

شما با انتخاب باند بزرگ و باکیفیت می توانید دیستورت خروجی را تا حدودی کنترل کنید

————————————————————

وقتی دستگاه بر اثر اعوجاج قدرت پاسخگویی فرکانسی را از دست می دهد…

دستگاههای قدیمی زیاد با این مشکل مواجه می شوند که وقتی فرکانس کاری آنها بالا می رود (مثلاً ولوم زیر تا آخر باز می شود) دستگاه هنگ می کند و دیگر توان آنالیز صدا را از دست می دهد. مثل کسی که داد زده و ناگهان صدای او می گیرد.

دستگاههای جدید هم گاهی هنگام قطع شدن سیم میکروفون با این مشکل مواجه می شوند. در این هنگام یک صدای چندش آور و گوشت خراش مثل صدای کشیده شدن ناخون به … شنیده می شود، و ادامه پیدا کردن این حالت (گرچه باند قطع باشد) موجب آسیب دستگاه می شود.

دستگاهِ خود را از جهت فرکانسی ایزوله کنید تا کمتر با این مشکلات مواجه شوید.

مشخصه یک دستگاه خوب

(مشخصه دستگاه خوب)

میکسر خوب sound craft

در یک دستگاه (به جز جنبه ظاهری و زیبایی آن) چند معیار حسن و ضعف وجود دارد:

۱٫ کیفیّت: شاید بتوان گفت مهمترین پارامتر در تعیین حسن یک دستگاه کیفیت آن است. بخشی از کیفیت یک دستگاه وابسته به نوع تنظیم شما دارد، اما عمده آن وابسته به قابلیّت خود دستگاه دارد.

کیفیت دستگاه در فضای بسته و با یکی دو بار (الو الو یک دو سه) کردن مشخص نمی شود (گرچه با همین مقدار هم ضعف برخی دستگاههای ایرانی و خارجی معلوم است! یک دستگاه alto و D&D که از دستگاههای سرشناس و دارای اسم و رسم هستند، مشاهده کردم که صدایی بسیار گرفته و مبهم ارائه می دادند) شما باید کیفیت دستگاه را در مجلس شلوغ و در اوج صدا بسنجید.

می توانید برای مقایسه کیفیت دو دستگاه آنها را در کنار هم قرار دهید و بدون فاصله از هر دو صدا بگیرید، این کار گرچه می تواند تفاوت صداها را نشان دهد، اما این شما هستید که باید به وجدانتان مراجعه کنید و حسن و ضعف آنها را درک کنید! (یعنی به سادگی نمی توان فهمید کدام صدا نسبت به نیاز شما کارایی بهتری دارد).

غالب میکسرها و برخی دستگاهها صدایی بسیط و معمولی دارند، این صداها بسته به انعطاف پذیری دستگاه و تنظیم شما می توانند به صدایی زیبا تبدیل شوند، به هر حال دقّت کنید که صدای طبیعی (فِلَت) صدایی عمومی است، گرچه صدای تخصصی به حساب نیاید.

۲٫ قدرت: قدرت دستگاه را به حسب نیاز خود انتخاب کنید. قدرت زیاد همیشه خوب نیست! قدرت زیاد می تواند عامل سوت کشیدن دستگاه باشد، می تواند عامل سوختن باندها باشد، می تواند عامل آزار و اذیت مستمعین باشد و …

غالباً دستگاههایی که قدرت بیشتری دارند، صدای صاف تر و شفافتری دارند، این یکی به جهت کارایی خوب پاور در آمپر بالاست و یکی هم به خاطر طراحی مناسب شرکتهای ساخت آمپلی فایر، برای دستگاههای گران تر! شرکتها با اینکه می توانند در قدرت کم نیز کیفیت مطلوب را به شما ارائه دهند اما هیچگاه این کار را نخواهند کرد!

اما امان از دستگاههای ایرانی و دست ساز! یک بار دستگاهی به وزن ۳۰ کیلو مشاهده کردم که قدرتی در حد ۵۰ وات داشت و سازنده آن از آمپلی فایرهای ۱۲ ولت استفاده کرده بود، غافل از این که آمپلی فایر قدرت باید ولتاژی فراتر از ۳۰ ولت (غیر مستقیم) داشته باشد.

معمولاً تعداد باندهایی که به یک دستگاه قابل وصل هستند بسته به قدرت آن دارند. پس اگر تصمیم دارید از باندهای متعدّدی استفاده کنید، حتماً دستگاهی قوی تر با تعداد پاورهای بیشتر انتخاب کنید.

یک نکته قابل توجّه در مورد قدرت یک دستگاه این است که بسیاری از پاورهای دستگاههای خارجی، قدرت ثابتی ندارند و در موقعیّتها و شرایط جوّی ضعیف تر می شوند. معمولاً هنگامی که یک پاور داغ می شود، قدرت آن پایین می آید! (نه به جهت کاهش ضریب تقویتی آن، بلکه به خاطر محافظهای حرارتی که به پاور وصل هستند). این کاهش قدرت در طول مجلس، در برخی دستگاهها محسوس است، از جمله در دستگاههای چینی اکو چنگ.

۳٫ استقامت: دستگاه شما باید حرارت ذاتی کمی داشته باشد، دفع حرارت خوبی داشته باشد، چندین محافظ داشته باشد تا شما را در شرایط حساس بیمه کند.

۴٫ امکانات جانبی مورد نیاز خود را که از یک دستگاه توقّع دارید در انتخاب دستگاه مدّ نظر داشته باشید. البته امکانات جنبی و زائد مثل رادیو و ام پی تری را سعی کنید جدا گانه به دستگاه خود وصل کنید.

حال مقایسه ای بین دستگاه چنگ و جاسکو – که در بازارهای ما خیلی مرسوم هستند- می کنیم:

از جهت کیفیت صدای چنگ مشتری بیشتری دارد و گرچه صدای آن دستکاری شده است و چندان طبیعی نیست، اما صدایی باز و شفاف است و از این رو مخصوصاً برای فضای باز مناسب است. شاید بهترین حسن کیفیتی این دستگاه نسبت به بسیاری از دستگاههای دیگر این باشد که صدای آن در طول زمان مستمع را خسته نمی کند و طراوت خود را حفظ می کند. دستگاه جاسکو کیفیتی عادی و صدایی طبیعی دارد که در نوع خود خوب است.

صدای چنگ لطافت بیشتری دارد (فرکانس ۱۰ کلیو)، صدای بازتری دارد (۱٫۵ کیلو) و کمی مایل به صدای بوق است.

صدای جاسکو بم قوی تری دارد و پُر تر است، اما اگر زیرِ آن را زیاد کنید گوش را اذیت خواهد کرد.

صدای چنگ در اوج صدا صاف و شفاف است، اما جاسکو در اوج صدا صدا را خراب می کند.

از جهت قدرت می توان گفت: گرچه قدرت دستگاههای چنگ به جهت نوع کیفیت آن بیشتر می نمایاند، اما در واقع قدرت جاسکو بیشتر است (دستگاهها را بالنسبه مقایسته کرده ایم)، به نظر می رسد که حتّی دستگاههای چنگ (مدلهای چینی) هنگامی که در طول مجلس داغ می شوند و حرارتشان بالا می رود، با افت قدرت صدا مواجه می شوند. مدلهای ۱۸۵۰ قدیمی این دستگاه مشتری زیادی داشت، اما در مدلهای جدید اکوی آن خراب شده است و افکتور آن را برداشته اند.

از جهت استقامت، دستگاههای جاسکو خرابی کمتری دارند، البته خرابی در دستگاههای چنگ به اندازه ای نیست که باعث شود این گزینه را کنار بگذاریم. به هر حال اگر شما توان مراقبت از دستگاه را ندارید، پیشنهاد ما جاسکو است.

مخصوصاً اگر از موتور برق استفاده می کنید، نوسانات برق آن برای چنگ خطرناک است.

برای آخرین بار تکرار می کنیم که خوب بودن یک دستگاه شرط لازم است اما شرط کافی نیست، گاهی عروس نمی تواند برقصد می گوید زمین کج است (یا دستگاه خراب است!). خوب بودن دستگاه و باند و میکروفون (و تناسب آنها با هم) و تنظیم دستگاه همه در کنار هم تعیین کننده هستند.

اگر به دنبال گزینه بهتر از چنگ و جاسکو هستید مثلاً میکسر دایناکورد (مخصوصاً مدلهای قدیمی آن) گزینه خوبی است. وضوح این دستگاه گرچه ممکن است به پای چنگ نرسد، اما کیفیت آن عمومی تر است و با همه صداها جور در می آید. حسن این میکسر در قدرت خارق العاده پاور آن است، پاور این دستگاه دیستور خیلی کمی دارد و صدایی صاف در اوج قدرت ارائه می دهد.

از دستگاه مونتاربو (نه میکسر آن) خیلی تعریف می کنند، لطافت صدای آن بی نظیر است، لکن قیمت آن هم بله …

اگر به دنبال صدای بهتر از این هستید باید، یک متخصّص درس خوانده و با تجربه (صدا بردار) پیدا کنید تا برای شما سیستمی متناسب نیاز شما با دستگاههای خارجی مثل مونتاربو یا EV به پا کند و دقّت کنید که این مغازه دارهایی که خیلی ادعا دارند، اکثراً به اندازه خود شما سر در می آورند.

حرم حضرت معصومه علیها السلام، برای شبستان خود چندین سیستم صوتی را تجربه کرد و تا مدّتها صدایی گوش خراش داشت، تا اینکه أخیراً به دست (نمی دانم کی) یک سیستم ساده با برج باندهای کوچک صدایی دل انگیز برای آن فضای بزرگ مهیا کرده است. البته أخیراً که به صدای آن گوش می دهم، گویا کسی تنظیم آن را دستکاری کرده است و فرکانسهای میانه (مید) را کم کرده است، به همین خاطر صدا کمی مبهم و گرفته است.

صدای بهتر از اینجا را در مصلای شهر اراک هنگام مداحی (نه سخنرانی) شنیدم که با باندهای ev (و احتمالاً دستگاه همان باند) پخش می شد.

و بالآخره بدترین صداها را با دستگاههای ایرانی شنیدم، متأسفانه هرجا احساس کرده ام صدا کمی بد است، به دستگاه نزدیک شده ام و دیده ام دستگاه ایرانی است! برخی از این دستگاهها خیلی هم باکلاس و با امکانات و تجهیزات کامل ساخته شده اند، اما کیفیت آنها با یکی دو بار الو الو کردن قابل تشخیص است.

البته نامردی نباشد، دستگاههای گیل نوا که تولید داخل هستند، کیفیت مطلوبی دارند (اکوی آنها را نمی دانم چقدر انعطاف پذیر است) زیر و بم این دستگاه مناسب بود، ولی مدلی که من مشاهده کردم در صدای بالا دیستور زیادی داشت (کمی بیشتر از جاسکو). صدای این دستگاه به چنگ شبیه بود (و حتی شاید از جهاتی بهتر!)

برخی از سازندگان داخلی اعتراف دارند که نمی توانند صدایی شبیه صدای چنگ یا جاسکو ارائه دهند، حتّی با کپی برداری از طرح این دستگاهها! جواب من این است که اشکال کار شما دقیقاً همین جاست که می خواهید از این دستگاهها کپی برداری کنید. شما باید خلاقیت داشته باشید و خودتان صدای مناسب را الگوسازی کنید و دستگاه خودتان را برای رسیدن به آن کیفیت طراحی کنید.

اما سخنی با تجار و وارد کنندگان دستگاه:

انواع مختلف دستگاهها در خارج خیلی متنوع تر از دستگاههایی است که در کشور ما مرسوم شده اند! چرا شما بر روی همین دو قلم کالا دست گذاشته اید؟ دستگاههایی هستند که اسم آنها هم به ما نرسیده است. دوست ما از یکی از کشورهای مرزی یک دستگاه با نام sound king وارد کرد. ما برای این دستگاه یک عدد ولوم تکرار اضافه کردیم تا برایمان قابل استفاده شد. کیفیت صدای این دستگاه عالی و همه پسند بود، امکانات آن عالی، قدرت آن فوق العاده، خرابی صدا در اوج صدا: بسیار پایین، افکتر آن بسیار با کیفیت و مناسب کار ما، و …

محاسن این دستگاه خیلی زیاد بود، اما بزرگترین عیب آن این بود که در داخل نمایندگی نداشت تا برای خرابی های اتّفاقی آن خدمات دهی کند.

برخی خرده عیبهای دیگر هم در این دستگاه وجود داشت، اما حرف اینجاست که دستگاهها بسیار متنوع هستند، وارد کنندگان دستگاهی را که مناسب نیاز مردم ما هستند شناسایی کنند و آن را وارد کنند.

 

تفاوت آمپلی فایر و میکسر

تفاوت آمپلی فایر و میکسر

دستگاههای رایج در بازار برخی به شکل خوابیده و باریک هستند که اسم میکسر برای آنها مرسوم است، برخی هم به شکل ایستاده و مرتفع هستند که به نام اکو یا آمپلی فایر شناخته می شوند.

عمده فرق بین این دو دستگاه در ظرافت به کار رفته در آنها و شکل ظاهری آنهاست. یعنی عمده تفاوت در ظاهر است و در کارایی تفاوت ماهوی بین آنها وجود ندارد.میکسر (گرچه عادت بر این است که غالباً میکسرها را طوری درست می کنند که انعطاف پذیر تر باشند و برای صدابرداری قابلیت بیشتری در اختیار کاربر قرار دهند)

ممکن است کسی بگوید کار با میکسر سخت تر و پیچیده تر از دستگاه است، اما این سخن عمومیّت ندارد و در مورد بسیاری از میکسر ها صادق نیست، تنها کافی است با کلیّت کار دکمه ها و ولومها آشنا باشید تا بتوانید آن دکمه ها و ولومها را در میکسر و دستگاه معادل یابی بکنید.

ولوم های میکسر چیزی فراتر از صدا و زیر و بم و خروجی aux و صدای اصلی نیستند.

البته اگر در مورد میکسر تازه کار هستید به چند نکته توجّه کنید:

دکمه خاموش و روشن میکروفون: برای هر ردیف از میکروفون دکمه خاموش و روشن وجود دارد که آن میکروفون را قطع و وصل می کند. دکمه ای دیگر نیز ممکن است در زیر آن وجود داشته باشد که کار آن را شرح خواهیم داد.

۴۸ ولت فانتوم: در کنار دکمه خاموش و روشن دستگاه (یا جای دیگر) با دکمه ۴۸v مواجه می شوید. این دکمه به درد میکروفون های استاتیک می خورد که برای کار خود نیاز به برق دارند. میکروفون های مرسوم که از نوع دینامیک هستند نیازی به این برق ندارند و بلکه این برق برای آنها مضرّ و مایه فرسودگی است.

ولومهای گِین و مید و بالانس: در بسیاری از میکسرها (و دستگاهها!) مشاهده می شوند که توضیح آنها گذشت. در صورت عدم آشنایی با کارکرد آنها، آنها را در حد وسط قرار دهید.

تنظیم درگاه های خروجی و ورودی: یکی از قابلیّت های یک میکسر خوب این است که در مورد درگاه ورود و خروج همه صداها قابلیت تنظیم دارد و از این حیث انعطاف پذیر است. یک میکسر چندین ورودی و چندین خروجی دارد که شما می توانید هر یک از این ورودی ها را به هر یک از آن خروجی ها وصل یا قطع کنید.

با دقّت در نوشته ها می توانید متوجّه شوید که کدام دکمه ها و ولومها کدام ورودی ها را به کدام خروجی ها ارسال می کنند. در یک ردیف میکروفون که یک ورودی به حساب می آید دو ورودی (میکروفون و line in) وجود دارد. این ورودی به کدام خروجی ها می تواند ارسال بشود؟ با ولوم aux به خروجی aux وصل می شود، با ولوم efx به ورودی افکتر و ولوم تنظیم افکت اصلی ارسال می شود، و با ولوم کشویی اصلی به خروجی های main و پاور ارسال می شود. ممکن است در کنار دکمه خاموش ردیف میکروفون یک دکمه مشابه وجود داشته باشد که با فشار دادن آن، صدا به جای main به یک خروجی مستقل دیگر به اسم (مثلا: monitor) ارسال می شود.

افکترها: افکتر مرسوم در دستگاهها فقط قابلیّت تکرار صدا را دارد و ولومهای آن برای تنظیم حجم اکو و تکرار و فاصله اکو می باشد. اما افکتر میکسرها غالباً از تنوّع بیشتری برخوردار است و انواع جلوه های ویژه صوتی را به شما ارائه می دهد. لکن غالباً از انعطاف کمی برخوردار هستند و شما مجبور هستید از تنظیمات پیش فرض متابعت بکنید.

برای مثال یکی از انواع افکت در افکترها تکرار یا اکو می باشد، اما ممکن است افکتر قابلیّت تنظیم دستی فاصله و تعداد تکرارها را به شما ندهد و شما را ملزم به انتخاب یکی از حالات از پیش تعیین شده نماید. بنا بر این اگر تنظیم فاصله یا تکرار برای شما مهم است در انتخاب میکسر مناسب دقّت لازم را داشته باشید.

نوع فیشهای ورودی و خروجی: فیشهای میکروفون مرسوم و قدیمی در میکسرها جایی ندارند و تنها از فیشهای بنُن و اسپیکن در آنها استفاده می شود. شما برای استفاده از میکسر باید امکانات مناسب را از این جهت تعبیه کرده باشید.

توجه: بسیاری از این قابلیّت های شمرده شده، در دستگاههای پیشرفته هم وجود دارند، بنا بر این این موارد را وجه تمایز میکسر و دستگاه تلقی نکنید.

شما به دنبال انتخاب گزینه مناسب خود باشید و میکسر بودن یا دستگاه بودن را به هیچ وجه ملاک تعیین خود قرار ندهید.

البته در کشور ما اگر کسی با انوع میکسرها آشنایی داشته باشد، در انتخاب مورد دلخواه خود در بین میکسرها با تنوّع بیشتری مواجه می شود و از این رو دستش باز تر است. زیرا دستگاهها در ایران از تنوّع زیادی برخوردار نیستند.

میکسر برای کسانی مناسب است که:

۱٫ با تحقیق میکسر مناسب خود را پیدا کرده اند و از کارایی آن مطمئن هستند.

۲٫ وزن کم برای آنها مهم و تعیین کننده است.

۳٫ می توانند با ظرافت میکسر کنار بیایند و به خوبی از آن محافظت بکنند.

۴٫ دستگاههای مرسوم پاسخگوی کار آنها نیست.

۵٫ در تنظیم میکسر تعداد زیاد ولومها مایه سردرگمی ایشان نمی شود.

۶٫ در خرید میکسر گدایی به خرج نمی دهند.